Çarşamba Kıvratması, Samsun ili Çarşamba ilçesine özgü, mahreç işaretiyle tescillenmiş geleneksel bir tatlı hamur işidir. Bu ürün, yoğurt, sıvı yağ, su, yumurta, karbonat ve buğday unundan elde edilen hamurla hazırlanır. İç harcında toz şekerle birlikte ceviz ve fındık içi kullanılır. Hazırlanan yufkaların oklavaya sarılarak büzülmesi ve kare biçiminde kesilmesiyle kendine özgü formuna kavuşur. Üzerine eritilmiş tereyağı dökülerek pişirilir ve şerbetsiz olarak servis edilir.

Bu ürün, yalnızca lezzetiyle değil; şekil verme yöntemi ve ustalık isteyen üretim süreciyle de dikkat çeker. Özellikle hamurun oklavaya sarılmasıyla oluşan kıvrımlı yapısı, onu benzerlerinden ayıran özelliktir.

^{Çarşamba Kıvratması (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihçe ve Kültürel Bağlam

Çarşamba Kıvratması’nın geçmişi, bölge halkının aktardığı geleneksel bilgiye göre oldukça eskidir. Yörede bayramlar, düğünler ve misafir ağırlama gibi özel günlerde sıkça hazırlanır. Bu yönüyle yalnızca bir gıda ürünü değil, aynı zamanda yerel kültürün ve sosyal birlikteliğin bir parçası hâline gelmiştir. El ile açılan yufkanın oklavayla şekillendirilmesi ve bu süreçteki ustalık gerektiren teknikler, kuşaktan kuşağa aktarılan geleneksel bilgiyle sürdürülmektedir.

Üretim Süreci

Çarşamba Kıvratması’nın üretiminde kullanılan bileşenler; 200 g yoğurt, 200 ml sıvı yağ, 200 ml su, 3 adet yumurta, 2,5 g karbonat, 1 kg buğday unu, ½ kg nişasta (yufka açımı için), 750 g ceviz içi, 250 g fındık içi, ½ kg toz şeker ve 750 g tereyağıdır.

Hamur, yoğurt, sıvı yağ, su, yumurta, karbonat ve buğday ununun karışımıyla elde edilir ve kulak memesi yumuşaklığında yoğrulur. Bir saat dinlendirilen hamur, yumurta büyüklüğünde bezelere ayrılıp yaklaşık 10 dakika daha dinlendirilir. Bezeler nişasta yardımıyla yaklaşık 0,5 mm kalınlığında ve 80 cm çapında yufkalar hâline getirilir. Bu yufkaların üzerine ceviz, fındık ve toz şeker karışımından oluşan iç harç yayılır. Yufkalar, oklavaya gevşek olmayan şekilde sarılır; ucu içe kıvrılarak oklavadan sıyrılır ve büzgülü form elde edilir. Bu rulolar, kare şeklinde kesilerek tepsiye yerleştirilir. Üzerine eritilmiş tereyağı dökülerek 180 °C’de yaklaşık 45 dakika pişirilir. Ürün, şerbet ilavesi olmaksızın servis edilir.

Coğrafi İşaret ve Koruma

Çarşamba Kıvratması, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 10 Mayıs 2021 tarihinde “mahreç işareti” olarak tescillenmiştir. Başvurusu 17 Mart 2020 tarihinde yapılmış ve Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 751 numaralı tescil olarak kayda geçmiştir. Tescil sahibi, Çarşamba Ticaret ve Sanayi Odası’dır. Coğrafi işaretin kullanımına ilişkin olarak ürünün kendisinde, ambalajında veya üretim yerinde “Çarşamba Kıvratması” ibaresi ile birlikte mahreç işareti amblemi görünür biçimde yer almalıdır.

Çarşamba Kıvratması’nın tüm üretim aşamalarının Samsun ili Çarşamba ilçesi sınırları içinde gerçekleştirilmesi zorunludur. Bunun nedeni, ürünün şekil verme ve pişirme gibi belirli yerel tekniklerle hazırlanıyor olması ve bu yöntemlerin ustalık gerektirmesidir.

Denetim ve Uygulama

Çarşamba Kıvratması’nın üretimi ve coğrafi işaret kurallarına uygunluğu, Çarşamba Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda; Çarşamba Belediyesi, Çarşamba Kaymakamlığı ve Çarşamba Ticaret Borsası temsilcilerinden oluşan 4 kişilik bir denetim mercii tarafından kontrol edilir. Denetimler yılda en az bir kez yapılmakla birlikte, ihtiyaç hâlinde veya şikâyet üzerine de gerçekleştirilebilir. Denetimler, ürünün bileşenlerinin uygunluğu, üretim metoduna ve sunum şekline bağlılığı ile tescil ambleminin doğru kullanımına odaklanır.