Çobandede Köprüsü, Erzurum'un Köprüköy ilçesinde, tarihi İpek Yolu güzergâhında yer alan ve İlhanlı mimari özelliklerini taşıyan önemli bir yapıdır. İlhanlı Hükümdarı Gazan Han'ın (1295-1304) veziri Salduzlu Emir Çoban Noyin tarafından 1298 yılında inşa ettirilmiştir. Köprü, adını da banisinden almaktadır. Erzurum şehir merkezine yaklaşık 50 kilometre mesafede, Pasinler ilçesi çıkışında bulunmaktadır. Köprünün konumu, Çobandede Dağı'nın güneyinde, Hasankale Çayı ve Bingöl Çayı'nın birleşmesiyle oluşan Aras Nehri üzerindedir.
Çobandede Köprüsü (Kültür Portalı)
Köprü, 128 metre uzunluğunda ve 8,5 metre genişliğindedir. En büyük kemer açıklığı 13 metre ile 16,8 metre arasında farklı kaynaklarda belirtilirken, en yüksek noktası 30 metredir. Yedi yuvarlak kemerli gözden oluşan yapının ilk gözü, son yıllardaki onarımlar sırasında kapatılmıştır. Köprünün kemerleri siyah, kırmızı ve gri renkli kesme taşlardan yapılmıştır. Yapımında özgün mühendislik teknikleri kullanılmıştır; köprü ayaklarının altına ardıç ağaçları döşenerek batması engellenmiş, ayrıca ağırlığını hafifletmek amacıyla tampon duvarları arasında boşluklar bırakılmıştır.
Çobandede Köprüsü'nün yapı formu ve baş kısmındaki bezemeler Selçuklu ve İlhanlı mimari üsluplarını yansıtmaktadır. Köprü bitkisel ve geometrik şekillerle süslüdür. Bazı kaynaklarda sivri kemerlerden oluşan sekiz ayağı olduğu ve ayakları üzerinde pencereleri bulunan kubbeli köşkler yer aldığı belirtilmektedir.
Çobandede Köprüsü (Erzurum Valiliği)
Tarihi boyunca önemli bir geçiş noktası olan Çobandede Köprüsü, Kanuni Sultan Süleyman ve Yavuz Sultan Selim'in İran seferleri gibi birçok tarihi olaya ve sefere tanıklık etmiştir. Evliya Çelebi de seyahatnamesinde bu köprüden bahsetmiş, görünümüne vurgu yapmıştır.
Köprü, tarih boyunca çeşitli onarımlar geçirmiştir. 1727, 1872 ve 1948 yıllarında onarım gören köprü, son olarak 2011 yılında restore edilmiştir. 1727 tarihli onarım kitabesinde köprünün III. Ahmed tarafından onarıldığı bilgisi mevcuttur.
Günümüzde Çobandede Köprüsü, bulunduğu coğrafyanın deprem bölgesi olması ve zarar görme ihtimali göz önüne alınarak araç trafiğine kapatılmıştır. Köprü, gelecek nesillere aktarılabilmesi amacıyla sadece yayaların kullanımına açık tutulmaktadır. Bu durum, köprünün yüzlerce yıldır ayakta kalmasında etkili olan mimari özelliklerinin ve aldığı önlemlerin devamlılığını sağlamaktadır. Köprü, Erzurum'un kültürel turizm açısından önemli yapılarından biridir ve ziyaretçiler için tarihi bir miras niteliğindedir.
