Deva-i Misk Helvası, Edirne’ye özgü, Osmanlı Saray Mutfağı kökenli, zengin baharat karışımı ve misk aromasıyla dikkat çeken geleneksel bir tatlıdır. Tarihi Edirne’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun payitahtı olduğu dönemlere dayanır. Hem sağlık verici özellikleri hem de kendine has aroması nedeniyle Osmanlı saraylarında özel bir yere sahip olmuştur. Günümüzde de Edirne mutfak kültüründe önemli bir ürün olarak yaşatılmaktadır.
Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Deva-i Misk Helvası, şeker, su, yumurta akı, potasyum bitartarat ve 39 farklı baharatın özenle karıştırılmasıyla hazırlanır. Kompozisyonunda %73 şeker, %25 su, %1,5 yumurta akı, %0,4 baharat karışımı ve %0,1 potasyum bitartarat bulunur. Baharatlar arasında tarçın, karanfil, zencefil, yenibahar, Hindistan cevizi, karabiber, çörek otu, kakule, safran, defne, nane gibi çeşitler yer alır. Ürünün ayırt edici özelliği, misk adı verilen nadir ve değerli aromanın helvaya kattığı kendine özgü koku ve tat profiliyle şekillenir. Misk, Asya’da yaşayan misk geyiğinin salgıladığı kokulu madde olup Osmanlı döneminde saray mutfağında hem tatlılarda hem de şerbetlerde koku verici olarak kullanılmıştır.
Tarihçe ve Kültürel Önemi
Deva-i Misk Helvası’nın ortaya çıkışıyla ilgili çeşitli rivayetler bulunur. Bunlardan birinde, Osmanlı padişahı II. Murat Edirne’ye geldiğinde, Mısırlı bir şekerci tarafından kendisine sunulan bu helvaya padişah tarafından “deva-i misk” adı verilmiştir. Bir diğer rivayete göre, helva padişahın kızının hastalığına şifa olmuştur. Ayrıca, saray erkânı ve zayıf şehzadeler için özel olarak hazırlanmasıyla bilinir. Osmanlı Edirne’sinde helva, halka ücretsiz dağıtılır ve önemli dini ve toplumsal günlerde II. Bayezid Şifahanesi’nde sunulurdu. Günümüzde Edirne’de meşhur şekerlemeci dükkânlarında bulunabilmektedir.
Deva-i Misk Helvası (Türkiye Kültür Portalı)
Malzemeler
- %73 oranında şeker
- %25 oranında su
- %1,5 oranında yumurta akı
- %0,4 oranında baharat karışımı (39 çeşit baharat)
- %0,1 oranında potasyum bitartarat (asitlik düzenleyici)
Baharat ve bileşenler
Tarçın, karanfil, yenibahar, zencefil, Hindistan cevizi, karabiber, çörek otu, karahalile, sarıhalile, kakule, havlıcan, mürsafi, portakal kabuğu, meyan balı, polen, rezene, kebabiye, günlük, hıyarışember, safran, kimyon, hatmi çiçeği, ıhlamur, zerdeçal, karabaş otu, kuşburnu, ısırgan otu, üzüm tozu, keten tohumu, keçiboynuzu tozu, böğürtlen, kekik, biberiye, çakışır, defne, kişniş, nane, damla sakızı, sinameki.
Yapılışı
- Şeker, su ve potasyum bitartarat bir tencerede karıştırılarak şerbet haline getirilir. Karışım 120 °C’ye ulaşana kadar kaynatılır.
- Kaynama sonrası çırpılmış yumurta akı eklenir ve karıştırılır.
- Hazırlanan baharat ve diğer bileşenler karışıma ilave edilir. Homojen bir karışım sağlanana kadar karıştırılır ve ardından soğumaya bırakılır.
- Soğuyan helva, kaşıkla alınıp dolu kaşığın ters çevrilmesiyle şekillendirilebilir ya da altı sızdırmaz ambalajlara dökülerek paketlenir.
Deva-i Misk Helvası (Türk Patent ve Marka Kurumu)
Denetim ve Coğrafi İşaret
Deva-i Misk Helvası, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından “Mahreç İşareti” kapsamında 6 Ocak 2021 tescillenmiş olup (Tescil No: 643) coğrafi sınırları Edirne ili ile sınırlıdır. Üretim, işleme ve ambalajlama faaliyetleri Edirne il sınırları içinde gerçekleşmek zorundadır. Denetimler Edirne Ticaret Borsası koordinasyonunda, ilgili tarım ve esnaf odası birimleri tarafından yılda en az iki kez yapılmaktadır. Üretim metoduna uygunluk, kullanılan baharat miktarı ve kalitesi, ambalajlama süreçleri denetim kriterleri arasındadır.
