Diyarbakır hasır bileziği, tamamıyla el işçiliğiyle üretilen, sık dokumalı ve iç içe geçmeli yapısıyla ayırt edici bir altın bileziktir. 18, 22 ve 24 ayar altın tellerin 90 mikron inceliğe kadar işlenmesiyle Diyarbakır ilinde üretilir. Ürün, mahreç işareti kapsamında 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca 13 Haziran 2023 tarihinde tescillenmiş olup, coğrafi sınır ile ün bağı taşıyan geleneksel bir el sanatı ürünüdür.

^{Diyarbakır Hasır Bileziği (AA)}

Ayırt Edici Özellikleri

Diyarbakır hasır bileziği, 180 ila 200 adet dörtgen kesilmiş parçadan oluşur. Kaynaksız ve iç içe geçmeli yapısı, güneş ve gül motifleriyle zenginleştirilmiştir. Motiflerin çizgileri belirgin ve keskindir. Bileziğin anahtar kısmı kare dişlerden oluşur; marka adı verilen gül biçimli bölüm ise üç parça halinde hasıra monte edilir. Bu tasarım, deformasyona uğramadan uzun yıllar kullanılabilir.

Üretim Süreci

Üretim, saf altın değerleri olan 1000 milyem (24 ayar), 916 milyem (22 ayar) ve 750 milyem (18 ayar) altınlarla başlar. Altınlar eritilerek çubuk haline getirilir, tel makinelerinde çekilir, balmumuna yatırılır ve haddelenerek 90 mikrona kadar inceltilir. Mikrometre ile ölçüm yapılarak hassasiyet sağlanır.

Tel haline getirilen altınlar, malafalara dolandırılıp keski yardımıyla kesilir. 180–200 parçalık teller, başlık kurularak elle örülür. Bu işlem 3 ila 5 saat sürer. Kabaran kısımlar çekiç ve örs ile düzeltilir. Marka kısmı, mengeneye sıkıştırılarak kenarları eğelenir ve motif verilerek monte edilir. Anahtar kısmı, kilit teli ve kare dişlerden oluşur; bu bölüm marka montajından sonra takılır.

Hasırın iki ucuna halka kaynatılarak zincir monte edilir. Bilezik yuvarlanır, tesviye edilir, hidroflorik asitte temizlenir, zımparalanır ve cilalanarak parlatılır. Son aşamada altın suyuna batırılarak satışa hazır hale getirilir.

^{Diyarbakır Hasır Bileziği (AA)}

Coğrafi Bağlam ve Denetim

Diyarbakır hasır bileziğinin üretimi, yalnızca Diyarbakır ili sınırları içinde gerçekleşir. Ürünün geçmişi bölgeye özgü el sanatları geleneğine dayanır ve üretim süreci yüksek ustalık gerektirir. Bu nedenle coğrafi sınır ile ün bağı kurulmuştur.

Denetimler, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda, Diyarbakır Kuyumcular ve Sarraflar Odası ile Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nden uzmanların katılımıyla yılda en az bir kez yapılır. Denetimlerde; malzeme uygunluğu, üretim metoduna sadakat, parça sayısı ve motif biçimi gibi ayırt edici özellikler ile mahreç işareti kullanımına dair kontroller gerçekleştirilir.