Mehmet Doğan Cüceloğlu (9 Şubat 1938 – 16 Şubat 2021), Türk psikolog ve akademisyendir. 40'tan fazla bilimsel makale yayımlamış ve Türk insanının duygu, düşünce ve davranışlarını bilimsel psikoloji kavramlarıyla inceleyen birçok kitap yazmıştır.

Erken Yaşam ve Eğitim

Doğan Cüceloğlu, 9 Şubat 1938 tarihinde Mersin’in Silifke ilçesinde, on bir çocuklu bir ailenin en küçük çocuğu olarak dünyaya geldi. Kalabalık bir aile ortamında büyüyen Cüceloğlu, çocukluğunda gözlem yapma eğiliminin erken yaşta geliştiğini ifade etmiştir. On yaşında annesini kaybetmesi, yaşamında önemli bir dönüm noktası oldu ve bu olay, sonraki yıllarda özgüven arayışı ile duygusal zorluklar yaşadığını belirttiği bir süreci başlattı. Eğitim hayatına Silifke’de başlayan Cüceloğlu, ortaokulu burada tamamladıktan sonra subay ağabeylerinin desteğiyle Ankara’ya giderek Ankara Atatürk Lisesi’ne kaydoldu. Lisedeki edebiyat öğretmeni Cahit Okurer’in etkisiyle mühendislik yerine psikoloji alanına yöneldi.

Akademik Kariyer

İstanbul Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden mezun olan Cüceloğlu, Amerika Birleşik Devletleri’nde Illinois Üniversitesi’nde bilişsel psikoloji alanında doktora yaptı. Doktora tezi, “A Cross-Cultural Study of Communication Via Facial Expressions” (Yüz İfadeleriyle İletişimin Kültürlerarası Bir Araştırması) başlığını taşıdı ve iletişim ile duyguların ifadesi üzerine odaklandı. Türkiye’ye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev aldı. Fullbright Bursu ile Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley’de bir yıl misafir öğretim üyesi olarak bulundu. 1980-1996 yılları arasında Kaliforniya Eyalet Üniversitesi, Fullerton’da çalıştı ve bu dönemde Türkçe ve İngilizce dillerinde kırktan fazla bilimsel makale yayımladı. Çalışmaları, dil, kültür, iletişim ve yüz ifadelerinin algılanması gibi konuları kapsıyordu.

Türkiye’ye Dönüş ve Toplumsal Katkılar

1996 yılında Türkiye’ye kesin dönüş yapan Cüceloğlu, akademik birikimini geniş kitlelerle paylaşmaya yönelik bir yaklaşımla çalışmalarını sürdürdü. Üniversite öğrencileri, öğretmenler, anne-babalar ve yöneticiler için çok sayıda seminer, konferans ve atölye çalışması düzenledi. Türk insanının düşünce, duygu ve davranışlarını bilimsel psikoloji çerçevesinde inceleyen 21 kitap kaleme aldı. Eserlerinde iletişim, aile ilişkileri, çocuk yetiştirme, kişisel gelişim ve kültürel değerler gibi temalar öne çıktı.

Psikoloji Anlayışı

Cüceloğlu’nun psikoloji anlayışı, işlevsel ve varoluşçu bir perspektifi birleştirir. Bilimsel çalışmalarında dil ve kültürün psikolojik süreçler üzerindeki etkisini incelemiş, popüler eserlerinde ise farkındalık, kendini gerçekleştirme ve sağlıklı ilişkiler kurma gibi konuları ele almıştır. Türkiye’de psikoloji tarihine katkıları, akademik makaleleri ve geniş kitlelere hitap eden uygulamalı psikoloji projeleriyle dikkat çekmiştir.

Özel Hayatı, Ölümü ve Hatırası

Cüceloğlu, yaşamı boyunca iki evlilik yapmıştır. İlk evliliğini, ABD'de doktora yaparken tanıştığı Emily ile gerçekleştirmiştir. Bu evlilikten üç çocuğu dünyaya gelmiştir: Ayşen, Elif ve Timur. Aile, on yıldan fazla Türkiye’de yaşadıktan sonra 1975’te ABD’ye döndü; ancak evlilik, toplam on bir yıl sürdükten sonra boşanmayla sonuçlandı. Cüceloğlu, bu ayrılığın çocukları üzerinde bıraktığı etkiden dolayı pişmanlık duyduğunu sonradan ifade etmiştir. İkinci evliliğini ise Yıldız Hacıevliyagil ile yapmıştır. Yıldız Cüceloğlu, Bilgi Üniversitesi Psikoloji ve Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu olup, Galatasaray Üniversitesi'nde Felsefe ve Özyeğin Üniversitesi'nde Çift ve Aile Terapisi alanlarında yüksek lisans yapmıştır. Bu evlilikten Umay Divi adında bir kızları bulunmaktadır.

Doğan Cüceloğlu, 16 Şubat 2021'de İstanbul'un Beşiktaş ilçesindeki evinde, aort damarının yırtılması sonucu 83 yaşında hayatını kaybetti. 18 Şubat 2021'de Levent Camii'nde düzenlenen cenaze töreninin ardından, Aşiyan Mezarlığı'na defnedildi. Cüceloğlu, geride bıraktığı eserler ve konuşmalarla Türkiye’de psikoloji alanında önemli bir miras bırakmıştır.

2021 yılında, İstanbul'un Küçükçekmece ilçesindeki Küçükçekmece Fen Lisesi'nin adı Doğan Cüceloğlu Fen Lisesi olarak değiştirilerek onun anısı yaşatılmıştır. 2022 yılında ise, İstanbul'un Beşiktaş ilçesi Akat Mahallesi'nde bulunan Murat Parkı, Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu Parkı olarak yeniden adlandırılmış ve yaşadığı mahallede hatırası onurlandırılmıştır.

Kitapları

• İnsan İnsana (1991)
• İnsan ve Davranışı (1992)
• İçimizdeki Çocuk (1992)
• ‘Miş’ Gibi Yetişkinler: Yetişkin Çocuklar (1994)
• İçimizdeki Biz (1996)
• İyi Düşün Doğru Karar Ver (1998)
• Savaşçı (1999)
• ‘Keşke’siz Bir Yaşam İçin İletişim: İletişim Donanımları (2002)
• Başarıya Götüren Aile - Sınav Döneminde Ana Babalık (2006)
• Bir Kadın Bir Ses (2006)
• Korku Kültürü: Niçin ‘Mış Gibi’ Yaşıyoruz? (2008)
• Onlar Benim Kahramanım (2009)
• İnsan İnsana Sohbetler (2011)
• İnsanı Ararken Damdan Düşen Psikolog (2013)
• Öğretmen Olmak (2013)
• Gerçek Özgürlük (2014)
• Derviş’in Aklı: Profesör Ahmet Dervişoğlu ile Sohbetler (2016)
• Evlenmeden Önce (2017)
• Öğretmenim Bir Bakar Mısın? - Öğretmen’in Gücü Üzerine (2018)
• Var Mısın? (2021)
• Geliştiren Anne-Baba (2021)