Dulkadirli Yeraltı Şehri, Kırşehir il merkezinin yaklaşık 50 kilometre kuzeyinde, Kırşehir-Akçakent karayolu üzerinde yer almaktadır. Yeraltı şehri, Kızılırmak Nehri'nin kolu Delice Çayı'nın kollarıyla şekillenen plato karakterindeki bir topoğrafyada, Delice Çayı'nın Kılıçözü Deresi havzasında, Manahözü Deresi’nin kaynak bölgesindeki vadinin sol kenarında konumlanmıştır. Bölge, Pliyosen aşınım ve dolgu yüzeylerini kesen Pleistosen yaşlı akarsular tarafından şekillendirilmiştir.

^{Dulkadirli Yeraltı Şehrinin üst katındaki koridor (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)}

Jeolojik Yapı

Yeraltı şehri, Paleozoik yaşlı metamorfik kayalardan oluşan Kırşehir Masifi üzerinde, Eosen yaşlı Çayraz Formasyonu'nun Arzılar Kireçtaşı üyesi içine oyulmuştur. Bu kireçtaşı üyesi, ortalama 5 ila 100 metre kalınlıkta, bol nummulitli, kumlu ve siltli kireçtaşından oluşmakta olup yumuşak ve işlemeye elverişli bir dokuya sahiptir.

Mimari Plan ve Yapı Özellikleri

Dulkadirli Yeraltı Şehri, iki katlı bir yapı olup toplam uzunluğu yaklaşık 202 metredir. Giriş koridoru 18 metre uzunluğunda, 2 metre genişliğinde ve 3 metre yüksekliğinde olup küçük kapılarla alt ve üst katlarda bulunan koridor ve odalara bağlantı sağlamaktadır. Üstü açık ve ortasında uzanan 15x41 metre boyutlarında bir meydan bulunmaktadır. Toplamda yirmi oda yer almakta, bunlardan on beşi üst katta, beşi alt kattadır. Alt kattaki odalar ve koridorlar genellikle toprak veya su ile doludur. Üst katın doğu bölümünde derinliği 2 ila 2,5 metre arasında değişen iki su kuyusu mevcuttur.

Girişten sonra 22 metre uzunluğunda tonoz biçimli bir tünel yer almakta ve bu tünel, 30x50 metre ölçülerinde ve yaklaşık 20 metre yüksekliğinde üstü açık bir avluya açılmaktadır. Avlunun doğu, batı ve kuzey cephelerinde kaya oyma teknikle beş salon ve sekiz oda bulunmaktadır. Alt kata geçiş, beş numaralı odadan yelpaze biçiminde inen bir merdivenle sağlanmaktadır ve bu odada bir su kuyusu bulunmaktadır. Galeri kısmında değirmen taşı olduğu tahmin edilen iki taş kütlesi ile, galerinin sonunda yer alan odada kuyu içinde küçük bir değirmen taşı ve kaya üzerine kazılmış nişlerle bezeli, Hristiyanlarca kullanıldığı düşünülen bir ibadethane mevcuttur. Yeraltı şehrinin 130 metre doğusunda, iki avlulu bir başka yerleşim alanı bulunmaktadır.

Tarihsel Dönem ve İşlev

Yapının, Orta Bizans dönemi (700-900) kaya manastırı olduğu tahmin edilmektedir. Bu değerlendirme, yakın çevrede bulunan Taburoğlu Köyü'ndeki Üçayak Kilisesi ve Hacıfakılı (Akçakent) Antik Kenti ile mimari benzerlik gösteren Gümüşler Manastırı örnekleriyle desteklenmektedir. Bölge, Bizans döneminde önemli bir dini merkez olarak değerlendirilmiştir.