Köken
Durmak fiili, Eski Türkçedeki tūr- kökünden evrilmiştir ve bu kök hem "ayağa kalkmak" hem de "hareket etmemek" anlamlarını bir arada taşır. Anlam açısından zıtlık gibi görünen bu iki kullanım, Eski Türkçede fiziksel konum değişiminin ve sabitliğin aynı fiille ifade edilmesinin doğal bir sonucudur. Ayrıca durmak fiili, Eski Türkçedeki tuġ- ("kalkmak, doğmak") fiiliyle yapısal bir ilişki içinde düşünülebilir; güneşin doğuşu gibi doğal hareketlerin fiil biçimiyle ifade edilmesi bu bağlantıyı destekler niteliktedir. Bununla birlikte, tuġ-, tur- ve tut- fiilleri arasındaki biçimsel ve anlamsal ilişkiler tam olarak açıklanamamış olup etimolojik bağları muğlak kalmıştır.
Kullanım Alanları
- Gündelik dil: Fiziksel hareketin sona ermesini, bir yerde sabit kalmayı ifade etmek için kullanılır.
- Mecazi anlatım: Süreçlerin, eylemlerin veya ilişkilerin duraksaması ya da sonlanması anlamında yer alır.
- Dini ve sembolik söylem: Varlığın sabitliği, direnç ya da bekleyiş gibi derin anlamlar yüklenerek kullanılır.
- Edebiyat ve dramatik yapı: Karakterlerin duraksaması, kararsızlık yaşaması veya içsel bir eylemsizlik durumunu betimlemek için tercih edilir.
