E68000 serisi elektrikli lokomotifler, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) tarafından kullanılan, 25 kV AC gerilimle çalışan, modern ve çok amaçlı anahat lokomotifleridir. Güney Koreli Hyundai Rotem firması ile yerli üretici TÜLOMSAŞ (bugünkü adıyla TÜRASAŞ) iş birliğiyle geliştirilen bu lokomotifler, Türkiye’deki demiryolu taşımacılığının modernizasyon sürecinde kritik rol oynamaktadır.

Tarihçe

E68000 projesi, TCDD'nin 2000’li yıllarda artan taşıma talebine karşılık olarak, daha yüksek çekiş gücüne sahip, enerji verimliliği yüksek ve çağdaş teknolojiye sahip elektrikli lokomotif ihtiyacını karşılamak üzere başlatılmıştır. Proje kapsamında ilk sekiz lokomotif, Hyundai Rotem tarafından Güney Kore’de üretildi. Takip eden 72 lokomotif ise, Eskişehir’deki TÜLOMSAŞ tesislerinde, kademeli olarak lisanslı üretim modeliyle Türkiye’de imal edildi. Üretim ve teknoloji transferi süreci sayesinde, Türkiye'de yerli üretim kabiliyeti geliştirilmiş, aynı zamanda demiryolu taşımacılığında dışa bağımlılık azaltılmıştır. TÜRASAŞ verilerine göre, seri üretim 2015 yılı itibarıyla tamamlanmıştır.

Teknik Özellikler

TCDD E68000 serisi elektrikli lokomotifler, 25 kilovolt 50 hertz alternatif akım (AC) gerilim sisteminde çalışan, yüksek verimli bir çekiş sistemine sahiptir. Lokomotifler, tam AC sürücülü yapıda olup motor kontrolü ve hız regülasyonu dijital sürücü sistemleriyle sağlanmaktadır. Her biri tahrikli dört dingil (Bo′Bo′ düzeni) üzerine inşa edilen bu lokomotifler, özellikle yolcu ve orta tonajlı yük taşımacılığına uygun olacak şekilde tasarlanmıştır.

Lokomotifin sürekli güç çıkışı 5.000 kilovattır ve bu güçle 140 kilometre/saat azami hıza ulaşabilmektedir. Gövdesi 86 ton ağırlığında olup hem düşük aks basıncı hem de hat dostu bir sürüş profili sunar. Rejeneratif frenleme özelliği sayesinde yokuş aşağı inişlerde elektrik enerjisi geri kazanılarak şebekeye geri verilebilmekte, bu da enerji verimliliğini ciddi ölçüde artırmaktadır. E68000’lerde çift kabinli yapı bulunur; bu sayede her iki yönde de sürüş gerçekleştirmek mümkündür. Ayrıca sürücü konforunu artırmak amacıyla klima sistemleri, yangın algılama ve otomatik söndürme sistemleri gibi modern ekipmanlarla donatılmıştır. Frenleme sistemi ise elektriksel rejeneratif frene ek olarak pnömatik (hava) frenle desteklenmiş, böylece hem hızlı hem de emniyetli duruş kabiliyeti sağlanmıştır. Yüksek eğimli hatlarda ve ağır yüklerde tek başına kullanımda bazı çekiş sınırlamaları gözlemlense de, çift lokomotifli operasyonlarda etkili performans göstermektedir. Bunun yanı sıra, modüler tasarımı sayesinde bakım işlemleri kolay ve hızlı bir şekilde yapılabilmektedir.

^{E68000 Lokomotifi (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Performans ve Kullanım Değerlendirmesi

E68000 lokomotifleri, hem yüksek hızlı yolcu trenleri hem de orta-ağır tonajlı yük trenleri için tasarlanmıştır. İlk işletim yıllarında ağırlıklı olarak yolcu taşımacılığı için kullanılmıştır. Lokomotifin rejeneratif frenleme kabiliyeti, enerji geri kazanımı sayesinde enerji verimliliğini artırmakta ve çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlamaktadır. Ancak yapılan teknik analizlerde, bu lokomotiflerin dört dingilli yapısı nedeniyle yüksek eğimli hatlarda ağır yük trenlerinde çekiş performansı açısından sınırlamalar yaşadığı belirtilmiştir. Özellikle 3.000 ton üzeri yüklerde patinaj problemleri gözlemlenmiştir. Bu nedenle, yük taşımacılığında sıklıkla çift lokomotif kullanımı önerilmektedir. Öte yandan, TÜRASAŞ bu sorunlara yönelik olarak hem yazılım hem donanım güncellemeleri gerçekleştirmiştir. Yapılan güncellemeler sayesinde patinaj kontrol sistemleri iyileştirilmiş ve yük çekiş kapasitesi artırılmıştır. Lokomotifin hem yolcu hem de yük taşımacılığına uygunluğu, çok yönlü bir işletim stratejisi sağlarken, bakım kolaylığı ve modüler bileşen yapısı da filo yönetimini kolaylaştırmaktadır.

E68000 elektrikli lokomotifleri, Türkiye’nin raylı ulaşım sektöründe yerli üretime geçişteki en önemli adımlardan biridir. Hyundai Rotem teknolojisinin Türkiye’de üretime uyarlanmasıyla ortaya çıkan bu seri, TCDD'nin elektrikli lokomotif filosuna modern, çevreci ve yüksek performanslı bir katkı sağlamıştır. Başlangıçta yaşanan performans zorluklarına rağmen, zamanla yapılan teknik güncellemeler sayesinde E68000 lokomotifleri, bugün birçok ana hatta aktif olarak kullanılmakta ve Türkiye'nin demiryolu taşımacılığında stratejik bir rol üstlenmektedir.

^{Seyir Halinde TCDD'ye Ait Bir E68000 (Veli Uğur Şener Akademi)}