Edward Sapir (1884–1939), modern dilbilim ve antropoloji alanında öncü çalışmalarıyla tanınan Amerikalı bir dilbilimci ve antropologdur. Almanya’da doğmuş, çocuk yaşta ailesiyle birlikte Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmiştir. Columbia Üniversitesinde Franz Boas’ın öğrencisi olarak yetişen Sapir, dil ile kültür arasındaki ilişkiyi inceleyen etnodilbilimin kurucularından biri kabul edilmiştir. Kuzey Amerika yerli dilleri üzerine yaptığı araştırmalar ve dilin düşünceyi biçimlendirdiğini öne süren görüşleriyle, “Sapir–Whorf Hipotezi”nin temellerini atmıştır. Chicago ve Yale Üniversitelerinde görev yapan Sapir, Amerikan yapısalcı dilbiliminin gelişiminde de önemli bir rol oynamıştır.

Hayatı

Edward Sapir, 1884 yılına Almanya’da, şimdiki Polonya sınırları içinde, Ortodoks bir Yahudi hahamın oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Henüz beş yaşlarında bir çocukken Amerika’ya götürülmüş ve eğitimini orada almıştır.

1939 yılında ise Amerika’da hayatını kaybetmiştir. Karşılaştırmalı ve tarihsel dilbilim alanında yaptığı önemli araştırmalarıyla tanınan E. Sapir, antropolog ve dilbilimci olmasının yanı sıra şair ve bestecidir.

Akademik Kariyeri

E. Sapir; lisans, yüksek lisans ve doktora derecelerini sırasıyla 1904, 1905 ve 1909’da Columbia Üniversitesinden almıştır. Columbia Üniversitesinde yüksek lisans öğrencisiyken ünlü antropolog Franz Boas’ın etkisi altına girerek dilbilimsel antropolojiye yönelmiş, ardından yaptığı Herder’s Treatise on the Origin of Language (Herder’de Dilin Kökeni) adlı yüksek lisans çalışması ise onun bu alanda devam ettireceği çalışmalar için önemli bir başlangıç olmuştur.

Kaliforniya ve Pennsylvania Üniversitelerindeki görevinin ardından, 1910–1925 yılları arasında Ottawa’daki Kanada Ulusal Müzesinde antropoloji şefi olarak görev yapmış E. Sapir, burada hayatının en verimli dönemini geçirerek etnoloji alanına önemli katkılar sağlamıştır.

Kuzey Amerika yerli dilleri üzerine yaptığı saha çalışmalarıyla tanınan Edward Sapir, yaklaşık altı yıl boyunca ABD'nin batısındaki Yana, Paiute ve diğer yerli halkların dillerini incelemiş; bu süreçte Time Perspective in Aboriginal American Culture, A Study in Method (Aborijin Amerikan Kültüründe Zaman Perspektifi: Yöntem Üzerine Bir Çalışma) (1916) ve Language: An introduction to the study of speech (Dil: Konuşma Çalışmasına Giriş) (1921) gibi önemli çalışmalar ortaya koymuştur.

E. Sapir, akademik çalışmaları neticesinde kültür ile dil arasındaki ilişkiyi ele alarak etnodilbilimin kurucusu kabul edilmiştir. Aynı zamanda karşılaştırmalı ve tarihsel dilbilim alanında kapsamlı araştırmalar yürüterek Amerikan yapısal dilbilim okulunun gelişiminde kilit isimlerden biri olmuştur. İnsanların dünyayı, dil aracılığıyla algıladığını savunarak dil ve kültür ilişkisine dair makaleler kaleme almıştır.

E. Sapir, 1925’te Chicago Üniversitesinin öğretim kadrosuna katılmış; 1931’de ise Yale Üniversitesinin profesörlük teklifini kabul ederek burada antropoloji bölümünü kurmuş ve çalışmalarını yaşamının sonuna dek sürdürmüştür. Yale'deyken, Amerika Dil Derneği ve Amerikan Antropoloji Derneğinin başkanlıklarını yapmış ve Ulusal Bilimler Akademisine seçilmiştir.

Dil ve Kültür Anlayışı

E. Sapir, dili kültürün oluşumunu gerektiren bir koşul olarak kabul etmiş ve kültürün, birey ile toplum arasındaki bir etkileşim sonucunda ortaya çıktığını belirtmiştir. Ona göre “Dil, düşüncenin özel bir nasılıdır.”^【1】   ve insanların gönüllü olarak oluşturduğu semboller sistemiyle düşünce ve duygularını aktardıkları, içgüdüsel olmayan insana özgü bir araçtır. E. Sapir aynı zamanda dilin, toplumsal gerçekliğin kılavuzu olduğunu ve bireylerin, dünyayı dilleri aracılığıyla algıladığını ifade etmiştir. Bu nedenle farklı dillerin, farklı toplumsal gerçeklikler ve dünya görüşleri ürettiğini belirtmiştir.

E. Sapir, çalışmaları arasında önemli bir yeri olan 1921 tarihli yayını Language An Introductıon to the Study of Speech’te, dillerin ruhumuz için görünmez kıyafetler olduğunu ifade etmiştir. Zira ona göre, bir dil yapısı ve onun konuşmadaki işlevi, insanların algısal ve bilişsel yetileri hakkında fikir verebilir; farklı kültürlere sahip insanlar arasındaki farklılıkları açıklamaya yardımcı olabilir.

E. Sapir, 1929 yılında yayımlanan The Status of Linguistics as a Science, Language adlı çalışmada ise dilbilimin hem doğa bilimleriyle hem de sosyal bilimlerle ortak yönleri bulunduğunu söylemiştir. Dilin kültürle ve düşünceyle ilişkisini ele alarak dilsel incelemelerin toplumların dünya görüşünü anlamada temel bir rol oynadığını ileri sürmüştür. Ayrıca, dilbilimin yöntemsel olarak nasıl çalışması gerektiği ve diğer disiplinlerle, özellikle antropolojiyle, ilişkisi üzerine değerlendirmelerde bulunmuştur.

E. Sapir’in Dilbilim Üzerinde Etkisi

E. Sapir dili yalnızca bir iletişim aracı olarak değil, düşüncenin ve kültürün biçimlendiricisi olarak değerlendirmiştir. Onun şu sözü bu yaklaşımını açık biçimde yansıtır: “Dil ve düşünce kanallarımız ayrılmaz bir şekilde iç içe geçmiştir; bir anlamda bir ve aynıdır.”^【2】  Bu görüş, öğrencisi Benjamin Lee Whorf’un katkılarıyla birlikte “Sapir–Whorf Hipotezi” adı verilen kuramsal bir çerçeveye dönüşmüştür.

Bu hipotez, dilbilimsel determinizm ve dilbilimsel görelilik olarak da ifade edilen “Bir toplumun dili, onun dünyayı algılayış biçimini belirler.” ilkesi üzerine kuruludur. Bu hipotezin kökleri Herder ve Humboldt’un “dil = dünya görüşü” anlayışına dayandırılsa da E. Sapir ve B. Lee Whorf’un yorumları bu görüşün daha yalın ve uygulanabilir bir versiyonu olarak kabul edilmektedir.

E. Sapir’in araştırmaları dilbilimi hem antropoloji hem de bilişsel bilimlerle yakından ilişkilendirmektedir.

Eserleri

• Edward Sapir, “Herder’s ‘Ursprung der Sprache’,” Modern Philology 5, no. 3 (1907): 109–142.
• Edward Sapir, “On the Etymology of Sanskrit asru, Avestan asru, Greek dakru,” in Spiegel Memorial Volume: Papers on Iranian Subjects Written by Various Scholars in Honour of the Late Dr. Frederic Spiegel, ed. Jivanji J. Modi (Bombay: British India Press, 1908), 156–159.
• Edward Sapir and Jeremiah Curtin, Wishram Texts, together with Wasco Tales and Myths (Leiden: E. J. Brill, 1909).
• Edward Sapir, Yana Texts (Berkeley: University of California Press, 1910).
• Edward Sapir, A Sketch of the Social Organization of the Nass River Indians (Ottawa: Government Printing Office, 1915).
• Edward Sapir, Noun Reduplication in Comox, a Salish Language of Vancouver Island (Ottawa: Government Printing Office, 1915).
• Edward Sapir, Time Perspective in Aboriginal American Culture: A Study in Method (Ottawa: Government Printing Bureau, 1916).
• Edward Sapir, Dreams and Gibes (Boston: The Gorham Press, 1917).
• Edward Sapir, Language: An Introduction to the Study of Speech (New York: Harcourt, Brace and Company, 1921).
• Edward Sapir and Morris Swadesh, Nootka Texts: Tales and Ethnological Narratives, with Grammatical Notes and Lexical Materials (Philadelphia: Linguistic Society of America, 1939).
• Edward Sapir, Selected Writings of Edward Sapir in Language, Culture and Personality, ed. David G. Mandelbaum (Berkeley: University of California Press, 1949).
• Edward Sapir, The Psychology of Culture: A Course of Lectures, ed. Judith Irvine (Berlin: Walter de Gruyter, 2002).

Ölümü ve Mirası

E. Sapir, 4 Şubat 1939’da Connecticut eyaletinin New Haven kentinde kalp krizi geçirerek hayatını kaybetmiştir. Ardında, tamamlanmamış bazı çalışmalar bırakmıştır; bunlar daha sonra öğrencileri ve meslektaşları tarafından yayımlanmıştır. Selected Writings of Edward Sapir in Language, Culture and Personality, (1949); E. Sapir’in en önemli derleme eseridir. Öğrencisi David G. Mandelbaum tarafından hazırlanmıştır. Bu eser, Sapir’in dil-düşünce ve kültür anlayışını bütünlüklü biçimde görmeyi sağlar. Bu yayın ve diğer bütün eserleri, Sapir’in ölümünden sonra fikirlerinin yaşamasını sağlayan ve modern dilbilim üzerinde kalıcı etkiler bırakan temel kaynaklar olmuştur.

Onun fikirleri modern dilbilimde hâlâ tartışılmaya devam etmektedir. Bu nedenle E. Sapir, sadece Amerikan yapısalcılığının öncüsü değil, aynı zamanda dil-düşünce ilişkisini merkezine alan çağdaş araştırmaların da ilham kaynaklarından biri olmuştur.