Erzurum, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan en büyük ve en köklü şehirlerinden biridir. Tarihi, kültürel mirası ve doğal güzellikleriyle dikkat çeken Erzurum, aynı zamanda Türkiye'nin en yüksek rakımlı şehirlerinden biri olarak bilinir. Palandöken Dağları’nın eteklerine kurulu olan şehir, kış sporları açısından büyük bir öneme sahiptir ve özellikle Palandöken Kayak Merkezi sayesinde uluslararası düzeyde tanınan bir destinasyon haline gelmiştir.

Erzurum’un tarihi, binlerce yıl öncesine dayanır. Urartulardan Bizans’a, Selçuklulardan Osmanlı'ya kadar birçok medeniyetin izlerini taşıyan şehir, zengin mimari eserleriyle dikkat çeker. Çifte Minareli Medrese, Yakutiye Medresesi ve Ulu Cami gibi yapılar, Erzurum'un tarihî dokusunu gözler önüne seren önemli eserler arasındadır. Şehir, ayrıca 23 Temmuz 1919'da toplanan Erzurum Kongresi ile Millî Mücadele'nin en önemli merkezlerinden biri olup Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı önemli şehirlerden biri haline gelmiştir.

^{Yakutiye Medresesi (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)}

İklimi oldukça sert ve karasal olan Erzurum, uzun ve soğuk kışlarıyla bilinir. Tarım ve hayvancılığın ekonomide önemli bir yer tuttuğu şehirde, el sanatları da gelişmiştir. Özellikle Oltu taşı işlemeciliği, Erzurum’un en önemli kültürel değerlerinden biri olarak öne çıkar. Bunun yanı sıra, kendine özgü mutfağıyla da dikkat çeken şehir, cağ kebabı ve kadayıf dolması gibi lezzetleriyle yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Günümüzde Erzurum, hem tarihî ve doğal güzellikleri hem de eğitim ve kültür alanındaki gelişimiyle Doğu Anadolu’nun en önemli merkezlerinden biri olmaya devam etmektedir.

Erzurum’un Tarihi

Erzurum, Türkiye’nin en eski yerleşim merkezlerinden biri olup tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. M.Ö. 4900 yıllarına kadar uzanan geçmişiyle şehir, Hititler, Urartular, Medler, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Araplar, Selçuklular, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safevîler ve Osmanlılar gibi pek çok devletin yönetimi altında kalmıştır. Stratejik konumu nedeniyle her dönemde önemli bir merkez olan Erzurum, tarih boyunca pek çok savaş, işgal ve yeniden yapılanma sürecine sahne olmuştur.

Antik ve Ortaçağ Dönemi

Erzurum’un bilinen ilk adı, Doğu Roma (Bizans) İmparatoru II. Theodosius’a (408-450) izafeten Theodosiopolis idi. Şehir, 415 yılında Roma İmparatorluğu'nun bir parçası olarak Theodosius’un emriyle inşa edilmiştir. Arap tarihçi Belazurî, Erzurum’un Araplar tarafından Kalikala olarak adlandırıldığını ve bu ismin bir Ermeni prensesi olan Kali’den geldiğini belirtir. İslam kaynaklarına göre ise şehir, sık sık Bizans-Arap savaşlarına sahne olmuş ve 7. yüzyıldan itibaren Emevîler ve Abbâsîler tarafından defalarca ele geçirilmiştir.

11. yüzyılda Büyük Selçukluların Anadolu’ya düzenlediği akınlar sırasında Erzurum, Selçuklu komutanları tarafından hedef alınmış ve 1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra Türk hakimiyetine girmiştir. Saltuklular, Erzurum’da kurulan ilk Türk beyliği olarak 1071’den itibaren şehirde önemli mimari eserler inşa etmiş ve Erzurum’u Türk-İslam kimliğiyle şekillendirmiştir. Bu dönemde yapılan Ulu Cami, Erzurum Kalesi ve Saltuklu kümbetleri şehrin en önemli mirasları arasındadır.

Selçuklular ve Beylikler Dönemi

1202 yılında Anadolu Selçuklu Sultanı II. Süleyman Şah, Saltukluları ortadan kaldırarak Erzurum’u doğrudan Selçuklu topraklarına katmıştır. 1242’de Moğollar tarafından işgal edilen Erzurum, 13. yüzyıl boyunca İlhanlılar tarafından yönetilmiş ve ardından 14. yüzyılda Karakoyunlular, Akkoyunlular ve Timur’un egemenliğine geçmiştir. 1502’de Erzurum, Safevîler tarafından alınmış ancak 1514 yılında Yavuz Sultan Selim’in İran Seferi sonucunda Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı Dönemi

Osmanlılar, Erzurum’u doğu sınırlarında önemli bir merkez olarak gördü ve şehri bir beylerbeyilik haline getirdi. 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı-Safevî savaşlarına sahne olan Erzurum, Osmanlı Devleti’nin en önemli doğu savunma hattı oldu. Kanunî Sultan Süleyman ve IV. Murad dönemlerinde şehir önemli imar faaliyetleri gördü, birçok cami, medrese ve han inşa edildi.

19. yüzyılda Osmanlı-Rus savaşlarında Erzurum defalarca işgal edildi. 1829, 1878 ve 1916 yıllarında Rus işgaline uğrayan şehir, büyük yıkımlar yaşadı. Özellikle 1916-1918 yılları arasındaki Rus ve Ermeni işgali sırasında Erzurum büyük bir tahribata uğramış, yerel halk katliamlara maruz kalmıştır. 12 Mart 1918’de Türk ordusu tarafından geri alınan Erzurum, işgalden kurtulmuş ancak büyük bir insan kaybına uğramıştır.

Milli Mücadele Dönemi ve Cumhuriyet

Erzurum, Millî Mücadele sürecinde çok önemli bir rol oynamıştır. 23 Temmuz 1919’da Erzurum Kongresi burada toplanmış ve Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde Millî Mücadele’nin temelleri atılmıştır. Erzurum Kongresi, Misak-ı Millî’nin belirlenmesinde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlık mücadelesinde kritik bir dönüm noktası olmuştur.

Cumhuriyet’in ilanından sonra Erzurum, doğu illeri arasında sanayileşme ve eğitim açısından önemli gelişmeler yaşamıştır. 1957’de kurulan Atatürk Üniversitesi, bölgenin en büyük eğitim ve araştırma kurumu olarak Erzurum’un gelişiminde etkili olmuştur. Şehir, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında büyüyerek modernleşmiş, Palandöken Kayak Merkezi ve tarihi mirasıyla hem turizm hem de eğitim merkezi haline gelmiştir.

Günümüzde Erzurum

Bugün Erzurum, tarihî yapıları, kış turizmi olanakları ve kültürel mirasıyla Türkiye’nin önemli şehirlerinden biri olmaya devam etmektedir. Palandöken Dağları’ndaki kayak merkezleri, tarihi çarşıları, medreseleri ve camileriyle Erzurum, hem yerel hem de uluslararası turistlerin ilgisini çeken bir merkezdir. Şehir, modernleşme sürecinde gelişmeye devam ederken, tarihî kimliğini de koruyarak geleceğe taşımaktadır.

Coğrafya

Coğrafi Konum

Erzurum, Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan en büyük illerinden biridir. 39°55′ kuzey enlemleri ile 41°16′ doğu boylamları arasında konumlanan şehir, yüksek rakımlı yapısıyla dikkat çeker. Ortalama rakımı 1.850 metre olan Erzurum, Türkiye’nin en yüksek şehirlerinden biridir. Doğusunda; Kars ve Ardahan, batısında; Erzincan, kuzeyinde; Rize, Artvin ve Bayburt, güneyinde ise Bingöl, Muş ve Ağrı illeriyle çevrilidir.

Yer Şekilleri

Erzurum, Doğu Anadolu Bölgesi’nin en yüksek ve engebeli illerinden biri olup büyük ölçüde yüksek platolar ve dağlık alanlardan oluşmaktadır. Şehir, ortalama 1850 metre rakıma sahip bir plato üzerinde yer alır ve bu özelliğiyle Türkiye’nin en yüksek şehirlerinden biri konumundadır. Erzurum’un yer şekilleri dağlar, vadiler, ovalar ve platolar ile karakterizedir.

• Dağlar: Erzurum’un kuzeyini, doğusunu ve güneyini yüksek sıradağlar çevreler. Palandöken Dağları (3185 m), Kargapazarı Dağları (3170 m), Allahuekber Dağları (3120 m) ve Şahvelet Dağları (2922 m), şehrin en önemli yükseltileri arasında yer almaktadır. Palandöken Dağları, özellikle kış turizmi ve kayak sporu açısından büyük önem taşır.

• Ovalar: Erzurum, geniş ve verimli ovalara sahiptir. Erzurum Ovası (1950 m), Pasinler Ovası (1700 m), Hınıs Ovası (1720 m) ve Tekman Ovası (1950 m), şehrin en önemli tarım alanlarıdır. Bu ovalar, sert karasal iklime rağmen sulama ile tarımsal faaliyetlerin yürütüldüğü yerlerdir.

• Vadiler: Erzurum’daki dağlar ve platolar arasında yer alan Karasu Vadisi, Çoruh Vadisi ve Tortum Vadisi, ilin en önemli vadi sistemleridir. Bu vadiler, Erzurum’un su kaynaklarını barındırır ve yerleşim alanları açısından önemli bir konumda bulunur.

• Platolar: Erzurum’un büyük bir kısmı yüksek platolardan oluşmaktadır. Pasinler, Erzurum, Narman ve Şenkaya platoları, ilin geniş otlak ve mera alanlarını oluşturur. Erzurum, Türkiye’nin en büyük mera ve yaylacılık bölgelerinden biri olup özellikle hayvancılık açısından büyük bir potansiyele sahiptir.

Akarsular

Erzurum, Fırat, Aras ve Çoruh havzaları arasında yer alan ve su kaynakları açısından oldukça zengin bir ildir. Başlıca akarsuları şunlardır:

• Karasu Nehri: Erzurum’un en önemli akarsularından biridir ve Fırat Nehri’nin ana kollarından birini oluşturur. Kaynağını Erzurum’un kuzeydoğusundaki Dumlu Dağları’ndan alır ve batıya doğru ilerleyerek Keban Barajı’na katılır.

• Aras Nehri: Erzurum’un kuzeydoğusundaki Bingöl Dağları’ndan doğarak Ermenistan ve Azerbaycan’a kadar uzanır. Erzurum sınırlarında su rejimi düzenli olmayan bir nehir olup tarım arazileri için önemli bir sulama kaynağıdır.

• Çoruh Nehri: Erzurum’un kuzeybatısından doğar ve Artvin üzerinden Karadeniz’e dökülür. Dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biri olarak bilinir ve özellikle rafting gibi su sporları için uygundur.

• Tortum Çayı: Tortum Gölü’nden çıkan bu akarsu, Tortum Vadisi boyunca akarak Çoruh Nehri’ne katılır.

• Oltu Çayı: Erzurum’un Oltu ilçesinden geçen bu çay, Çoruh Nehri’ne dökülmektedir.

• Hınıs Çayı: Erzurum’un güneyindeki Hınıs Ovası’ndan geçerek Murat Nehri’ne bağlanır.

Göller

Erzurum, göl bakımından fazla zengin bir il olmamakla birlikte, birkaç önemli gölü bünyesinde barındırır. Başlıca göller şunlardır:

• Tortum Gölü: Erzurum’un Uzundere ilçesinde bulunan Tortum Gölü, Türkiye’nin en büyük heyelan set göllerinden biridir. 48 metre yüksekliğindeki Tortum Şelalesi de bu gölden beslenmektedir ve hem doğal güzelliği hem de turizm açısından büyük bir öneme sahiptir.

• Balıklı Göl: Erzurum’un Aziziye ilçesinde yer alan bu göl, içinde çok sayıda kırmızı benekli alabalık bulunmasıyla ünlüdür.

• Aygır Gölü: Erzurum’un Tekman ilçesinde bulunan Aygır Gölü, volkanik bir göldür ve özellikle yaz aylarında yaylacılık yapan halk tarafından ziyaret edilmektedir.

• Çifte Göller: Palandöken Dağları’nda yer alan bu küçük göller, kar ve yağmur sularıyla beslenir.

• Kızlar Gölü: Erzurum’un kuzeydoğusundaki Kargapazarı Dağları’nda bulunur ve yerel halk tarafından yayla gölü olarak kullanılır.

İklim

Erzurum, Türkiye’nin en soğuk ve sert iklime sahip illerinden biridir. Karasal iklimin en belirgin özelliklerini taşıyan Erzurum’da yazlar serin ve kısa, kışlar ise uzun, soğuk ve kar yağışlı geçer. Yıllık ortalama sıcaklık 5-6°C civarındadır ve bu değer Erzurum’u Türkiye’nin en soğuk şehirlerinden biri yapmaktadır.

Kış aylarında sıcaklık genellikle -30°C’ye kadar düşebilir ve bu nedenle şehir, uzun süren kar örtüsüyle ünlüdür. Kar, Kasım ayında yağmaya başlar ve Nisan ayına kadar yerde kalabilir. Bu uzun kar örtüsü süresi, Erzurum’u kış turizmi açısından önemli bir merkez haline getirmiştir. Özellikle Palandöken Kayak Merkezi, bu sert iklimin avantajlarını kullanarak kış sporları için elverişli bir alan sunmaktadır.

Yaz aylarında sıcaklık genellikle 20-25°C civarındadır ve gece-gündüz sıcaklık farkı oldukça yüksektir. Özellikle yazın gündüzleri sıcak olsa da geceler serin geçer. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri kısa sürer ve geçiş dönemleri hızlıdır. Erzurum, yıllık yağış miktarı açısından ortalama 450-500 mm yağış almaktadır ve bu yağışın büyük bir kısmı kış aylarında kar şeklinde düşer.

Doğal Bitki Örtüsü

Erzurum’un yüksek rakımı ve sert iklimi nedeniyle orman örtüsü oldukça sınırlıdır. Şehir genelinde bozkır bitki örtüsü hâkimdir. Yüksek platolar ve dağlık bölgelerde çalılık ve otsu bitkiler yaygındır. Ancak, şehrin kuzeydoğusunda bulunan Tortum ve Oltu çevresi nispeten daha ılıman bir iklime sahip olduğundan burada meşe ve ardıç ağaçları görülmektedir.

Erzurum'un geniş ovaları arasında Erzurum Ovası, Pasinler Ovası ve Çat Ovası önemli tarım alanlarıdır. Buralarda tahıl üretimi ve hayvancılık yapılmaktadır. Şehir, özellikle mera ve yaylacılık faaliyetleri açısından Türkiye'nin en önemli illerinden biri konumundadır.

Nüfus

Erzurum, Doğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük ve en kalabalık illerinden biridir. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 verilerine göre Erzurum’un toplam nüfusu yaklaşık 745.005 kişi olarak kaydedilmiştir. Şehirde nüfusun önemli bir kısmı merkez ilçelerde yoğunlaşmaktadır. Özellikle Yakutiye, Palandöken ve Aziziye ilçeleri, kentin ekonomik ve sosyal faaliyetlerinin merkezinde yer aldığı için nüfusun büyük bölümü bu bölgelerde yaşamaktadır.

Kırsal ve Kentsel Nüfus Dağılımı

• Erzurum, karasal iklimin etkisi ve ekonomik yapısının büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayanması nedeniyle kırsal yerleşimlerin yoğun olduğu bir ildir.

• Son yıllarda şehir merkezine göç nedeniyle kentsel nüfus artarken, kırsal alanlarda nüfus azalmaktadır.

• Nüfusun yaklaşık %60'ı şehir merkezlerinde yaşarken, %40'ı kırsal bölgelerde yaşamaktadır.

Göç ve Nüfus Hareketleri

• Erzurum, göç veren iller arasında yer almaktadır. Genç nüfusun eğitim ve iş olanakları nedeniyle başta İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa olmak üzere batı illerine göç ettiği görülmektedir.

• Özellikle 1980’lerden itibaren sanayi ve hizmet sektöründeki iş olanaklarının sınırlı olması, bölgedeki göç hareketlerini hızlandırmıştır.

• Erzurum aynı zamanda Doğu Anadolu Bölgesi’nin önemli eğitim merkezlerinden biri olduğundan, Atatürk Üniversitesi ve Erzurum Teknik Üniversitesi gibi yükseköğretim kurumları sayesinde yıl içinde öğrenci göçü ile nüfusunda dönemsel artış yaşanmaktadır.

Doğum ve Ölüm Oranları

• Erzurum'da doğum oranları Türkiye ortalamasına kıyasla biraz daha yüksektir ancak geçmiş yıllara göre düşüş göstermektedir.

• Sağlık hizmetlerindeki gelişmeler ve yaşam standartlarının yükselmesiyle birlikte ölüm oranları da azalmış, bebek ve anne ölüm oranlarında belirgin bir düşüş yaşanmıştır.

Cinsiyet ve Yaş Dağılımı

• Erzurum’un nüfus yapısında kadın ve erkek nüfus oranları birbirine oldukça yakındır.

• Genç nüfus oranı Türkiye ortalamasına göre yüksektir, ancak göç nedeniyle genç nüfusun büyük bir bölümü batı illerine gitmektedir.

• Erzurum'da 65 yaş ve üzeri nüfus oranı Türkiye ortalamasına göre daha yüksektir, bu durum genç nüfusun göç etmesi ve yaşlı nüfusun şehirde kalmasıyla açıklanabilir.

Eğitim ve Sosyoekonomik Durum

• Erzurum, Doğu Anadolu Bölgesi’nin önemli eğitim merkezlerinden biri olup, Atatürk Üniversitesi gibi köklü eğitim kurumlarıyla çevre illerden öğrenci çekmektedir.

• Okuma-yazma oranı Türkiye ortalamasına yakındır ancak kırsal bölgelerde eğitim seviyesinin nispeten düşük olduğu görülmektedir.

• Şehirde tarım ve hayvancılığa dayalı bir ekonomik yapı olduğu için işsizlik oranları Türkiye ortalamasının üzerindedir.

Kültür ve Turizm

Erzurum, tarihî mirası, doğal güzellikleri ve kış turizmi potansiyeli ile Türkiye’nin önemli turizm merkezlerinden biridir. Palandöken Kayak Merkezi, Tortum Şelalesi, tarihi medreseler, camiler, kümbetler ve tabyalar gibi birçok turistik mekâna sahip olan Erzurum, kültür turizmi, doğa turizmi ve kış sporları turizmi açısından zengin bir destinasyondur.

Kış Turizmi ve Kayak Merkezleri

Palandöken Kayak Merkezi, Erzurum’un en bilinen turistik yerlerinden biridir ve Türkiye’nin en önemli kış sporları merkezlerinden biri olarak öne çıkmaktadır.

• Palandöken Dağları’nda bulunan kayak merkezi, 3125 metre yüksekliğe sahip olup Aralık-Nisan ayları arasında kayak yapmaya elverişlidir.

• Dünya standartlarında uzun ve dik pistlere sahiptir, ayrıca Alp disiplini yarışmalarına uygun yapısıyla profesyonel sporcular tarafından da tercih edilmektedir.

• 2011 yılında düzenlenen Dünya Üniversitelerarası Kış Oyunları’na ev sahipliği yapmış olan Palandöken, hem yerli hem de yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir.

• Konaklı ve Kandilli kayak merkezleri de Erzurum’da kış sporları için kullanılan diğer alanlardır.

^{Palandöken Kayak Merkezi (Fotoğraf: Meryem Şentürk Çoban)}

Kültür ve Tarih Turizmi

Erzurum, Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri olup, birçok farklı medeniyetin izlerini taşımaktadır. Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait birçok eser, şehirde ziyaretçileri beklemektedir.

Tarihi ve Mimari Yapılar

• Erzurum Kalesi ve Saat Kulesi (5. yüzyıl): Bizans İmparatoru Theodosius döneminde yapılan Erzurum Kalesi, şehrin tarihî dokusunu koruyan önemli bir yapıdır. Kalede bulunan Saat Kulesi (Tepsi Minare), Osmanlı döneminde yapılmış ve Erzurum’un sembollerinden biri olmuştur.

• Çifte Minareli Medrese (1253-1290): Erzurum’un simgelerinden biri olan Çifte Minareli Medrese, Selçuklu dönemine ait anıtsal yapılar arasında yer alır. İlhanlı hükümdarı Sultan Olcaytu döneminde yapılmış olup taş işçiliği ve süslemeleriyle dikkat çeker.

• Üç Kümbetler (13. yüzyıl): Anadolu’daki en güzel kümbet örneklerinden biridir. En büyük olanı Saltuklu Emiri Emir Saltuk’a ait olup diğer ikisinin kim tarafından yapıldığı kesin olarak bilinmemektedir.

• Yakutiye Medresesi (1310): İlhanlılar döneminde yapılan Yakutiye Medresesi, taş işçiliği, süslemeleri ve mimari yapısıyla dikkat çeker. Günümüzde Türk-İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi olarak kullanılmaktadır.

• Rüstem Paşa Bedesteni (Taşhan) (1561): Kanuni Sultan Süleyman’ın sadrazamı Rüstem Paşa tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde oltu taşı ürünlerinin satıldığı turistik bir merkez olarak kullanılmaktadır.

• Lala Mustafa Paşa Cami (1562-1571): Osmanlı dönemi eserlerinden olan Lala Mustafa Paşa Cami, Erzurum’un en büyük camilerinden biridir.

Doğa ve Yayla Turizmi

Erzurum, doğal güzellikleri, gölleri, şelaleleri ve yaylaları ile doğa turizmi açısından da önemli bir potansiyele sahiptir.

• Tortum Şelalesi: Türkiye’nin en büyük ve en yüksek şelalelerinden biri olup 48 metre yüksekliğe sahiptir. Yaz aylarında serinlemek ve doğa yürüyüşleri yapmak için tercih edilen bir yerdir.

• Narman Peribacaları: Erzurum’un Narman ilçesinde bulunan Peribacaları, bölgenin en dikkat çekici doğal oluşumlarından biridir. Kapadokya’daki peribacalarına benzer bir görünüme sahip olan bu bölge, kırmızı renkli kayalar nedeniyle "Kırmızı Periler Diyarı" olarak anılmaktadır.

• İspir Yedigöller: Doğa yürüyüşleri, kamp ve fotoğrafçılık için oldukça elverişli bir bölgedir. Erzurum’un İspir ilçesinde bulunan Yedigöller, muhteşem manzarasıyla doğaseverleri cezbetmektedir.

• Çoruh Nehri ve Rafting: Çoruh Nehri, Erzurum’un önemli akarsularından biri olup rafting sporları için en uygun nehirlerden biridir. Yerli ve yabancı turistlerin katıldığı rafting organizasyonları düzenlenmektedir.

Termal ve Sağlık Turizmi

Erzurum, zengin yer altı suları ve termal kaynakları ile sağlık turizmi açısından da önemli bir merkezdir.

• Pasinler Kaplıcaları: Pasinler ilçesinde yer alan termal sular, özellikle romatizma, cilt hastalıkları ve kas rahatsızlıkları için şifa kaynağı olarak görülmektedir. Türkiye’nin en eski kaplıcalarından biri olup Osmanlı döneminden günümüze kadar kullanılmıştır.

• Ilıca Kaplıcaları: Erzurum’a 15 km mesafede bulunan Ilıca Kaplıcaları, sıcak su kaynakları ile sağlık turizmi açısından önem taşımaktadır.

Lezzet Turizmi

Erzurum mutfağı, kendine has yöresel lezzetleri ile gastronomi turizmi açısından önemli bir yere sahiptir.

• Cağ Kebabı
• Erzurum’un en ünlü yemeği olan Cağ Kebabı, özel terbiyeli kuzu etinden yapılmakta ve şişe dizilerek odun ateşinde pişirilmektedir.
• Genellikle yanında yoğurt, soğan ve tandır ekmeği ile servis edilmektedir.

• Kadayıf Dolması
• Erzurum’a özgü tatlılardan biridir. Cevizle doldurulan kadayıf, kızartılarak şerbetle tatlandırılmaktadır.

• Tatar Böreği, Su Böreği ve Ayran Aşı Çorbası
• Erzurum mutfağının önemli lezzetleri arasında yer alan bu yemekler, özellikle yerli turistler tarafından büyük ilgi görmektedir.

Geleneksel El Sanatları

Erzurum, el sanatları açısından da oldukça zengin bir şehirdir.

• Oltu Taşı İşlemeciliği: Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılan ve dünya çapında bilinen oltu taşı, tespih, yüzük ve kolye gibi süs eşyalarının yapımında kullanılmaktadır.

• Bakır İşlemeciliği: Geleneksel bakır mutfak eşyaları ve süs eşyaları Erzurum’un önemli el sanatları arasındadır.

• Kehribar İşlemeciliği: Oltu taşına ek olarak kehribar taşı da Erzurum’da işlenmektedir.

İdari Yapı

Erzurum, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan en büyük illerinden biridir ve idari olarak 20 ilçeye ayrılmıştır. Türkiye'nin yüz ölçümü bakımından en büyük dördüncü ili olan Erzurum, aynı zamanda Doğu Anadolu Bölgesi'nin en önemli yönetim merkezlerinden biridir. Erzurum valisi Mustafa Çiftçi ve belediye başkanı Mehmet Sekmen'dir.

Erzurum’un İlçeleri

Erzurum, 20 ilçeden oluşmaktadır. Her ilçenin kendine ait bir kaymakamı ve belediye yönetimi bulunmaktadır.

İlçeler şunlardır:

1. Aşkale
2. Aziziye
3. Çat
4. Hınıs
5. Horasan
6. İspir
7. Karaçoban
8. Karayazı
9. Köprüköy
10. Narman
11. Oltu
12. Olur
13. Palandöken
14. Pasinler
15. Pazaryolu
16. Şenkaya
17. Tekman
18. Tortum
19. Uzundere
20. Yakutiye

Büyükşehir İlçeleri

2012 yılında yürürlüğe giren 6360 sayılı Büyükşehir Yasası ile Erzurum, büyükşehir statüsüne kavuşmuş ve merkez ilçeleri üçe ayrılmıştır:

• Yakutiye (Eski şehir merkezi)
• Palandöken (Yeni yerleşim alanları)
• Aziziye (Organize Sanayi ve Ilıca bölgesi)

Bu ilçeler Erzurum’un metropol bölgelerini oluşturur ve büyükşehir belediyesiyle doğrudan bağlantılıdır.