Fahri Işık, Anadolu arkeolojisi alanında yaptığı çalışmalarla tanınan, özellikle Anadolu uygarlıklarının kökeni, Likya kültürü ve Patara kazıları üzerine geliştirdiği yaklaşımlarla bilimsel bir ekol oluşturan Türk arkeolog ve akademisyendir.

^{Prof. Dr. Fahri Işık'ın "Uygarlık Anadolu'dan Doğdu" Yaklaşımı Üzerine Röportajı (Aktüel Arkeoloji Dergisi)}

Hayatı ve Eğitimi

Fahri Işık, 27 Ekim 1944’te Malatya’nın Yeşilyurt ilçesine bağlı Kileyik köyünde doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Malatya’da tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji ve Çağdaşı Anadolu Arkeolojisi Kürsüsü’nden 1965 yılında mezun oldu. Lisans eğitiminin ardından Almanya’ya giderek Bonn Rhein Friedrich-Wilhelm Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü’nde doktora çalışmalarına başladı. “Die Koroplastik von Theangela in Karien und ihre Beziehungen zu Ostionien zwischen 560–270 v. Chr.” başlıklı doktora tezini 1973 yılında tamamladı.

Akademik Kariyeri

Doktorasını tamamladıktan sonra Türkiye’ye dönen Fahri Işık, 1973 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde asistan olarak göreve başladı. Aynı üniversitede 1976 yılında doçent, 1983 yılında profesör unvanını aldı. Atatürk Üniversitesi’nde görev yaptığı süre boyunca Arkeoloji Bölümü’nün kurumsallaşmasına katkı sağladı; Arkeoloji Bölüm Başkanlığı, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölüm Başkanlığı ile Atatürk İlkeleri Anabilim Dalı Başkanlığı görevlerini yürüttü.

1990 yılında Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nü kurdu ve 2011 yılında emekli oluncaya kadar burada lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde eğitim verdi. Emekliliğinin ardından Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı’nda akademik çalışmalarını sürdürdü.

Kazı Çalışmaları ve Bilimsel Faaliyetleri

Fahri Işık, 1988 yılında Patara Antik Kenti kazılarını başlatarak uzun yıllar kazı başkanlığını yürüttü. Daha sonra kazı başkanlığını Prof. Dr. Havva İşkan’a devretti ve Patara kazılarında onursal başkan olarak görev almaya devam etti. Patara kazıları kapsamında elde edilen bulgular, Likya uygarlığının tarihsel kökenleri ve kültürel yapısı üzerine yürütülen tartışmalarda önemli bir yer tuttu.

Bilimsel çalışmalarını yalnızca kazılarla sınırlamayan Işık, Almanya, İtalya, Yunanistan ve Girit’te araştırmalar yaptı; Alman Arkeoloji Enstitüsü, Avusturya Arkeoloji Enstitüsü ve AKMED Bilim Kurulu üyeliklerinde bulundu.

Bilimsel Yaklaşımı ve Görüşleri

Fahri Işık’ın çalışmaları, Anadolu uygarlıklarının Batı merkezli tarih yazımında “Yunan” kökenli olarak değerlendirilmesine eleştirel bir yaklaşım getirmesiyle dikkat çeker. Anadolu arkeolojisi bağlamında Doğu–Batı ilişkilerini yeniden yorumlayan Işık, Frig, Likya ve İyon kültürlerinin yerli Anadolu kökenlerine vurgu yapmıştır. Bu yaklaşımı, Anadolu arkeolojisi literatüründe kabul gören bir bilimsel ekolün oluşmasına katkı sağlamıştır.

Ödüller ve Onurlandırmalar

Fahri Işık, arkeoloji alanındaki bilimsel çalışmaları nedeniyle 2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’ne layık görülmüştür. Bu ödül kendisine, Anadolu arkeolojisi ve uygarlık tarihi üzerine yürüttüğü uzun soluklu akademik çalışmaların bir sonucu olarak verilmiştir.

Eserleri

Fahri Işık’ın Türkçe ve yabancı dillerde yayımlanmış çok sayıda kitabı ve makalesi bulunmaktadır. Başlıca eserleri arasında Die Koroplastik von Theangela in Karien, Doğa Ana Kubaba, Patara, Uygarlık Anadolu’da Doğdu gibi kitaplar ve Patara kazılarına ilişkin çok sayıda bilimsel yayın yer almaktadır. Bu eserler, Anadolu arkeolojisi ve uygarlık tarihi alanında temel başvuru kaynakları arasında kabul edilmektedir.