Garip, Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat Horozcu tarafından birlikte hazırlanan, 1941 yılında yayımlanan bir şiir kitabıdır. Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde köklü bir dönüşümü başlatan bu eser, hem içerik hem biçim bakımından geleneksel şiir anlayışına bir tepki niteliği taşır. "Garip Akımı" olarak da anılan bu hareketin temel metni sayılan kitap; yalın dil, serbest nazım ve sıradan insanı merkeze alır.
Kitabın Ortaya Çıkışı ve Yapısı
Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın lise yıllarında başlayan arkadaşlıkları, aynı şiir anlayışını paylaşmalarıyla edebi bir birlikteliğe dönüşmüştür. Bu üç şair, geleneksel şiir anlayışına alternatif bir yol izleyerek halkın gündelik dilini, sokağı ve yaşamı şiirin merkezine almayı amaçlamıştır. "Garip" adı verilen bu yeni anlayış, ilk olarak 1 Aralık 1939 tarihli Varlık dergisinin 154. sayısında bir bildiriyle duyurulmuştur. Şairler, 1941 yılında bu bildiriyi ve şiirlerini bir araya getirerek Garip adlı kitabı yayımlamışlardır.
Kitabın ilk baskısında toplam 61 şiir bulunmaktadır: Orhan Veli'ye ait 24, Oktay Rıfat'a ait 21 ve Melih Cevdet'e ait 16 şiir. Ayrıca "Ağaç" ve "Kış ve Bulut" adlı şiirler Orhan Veli ve Oktay Rıfat imzalı ortak şiirlerdir. Tüm şiirler serbest tarzda yazılmıştır ve genel olarak kısa ve sade yapıdadır. Kitabın kapağında yalnızca Orhan Veli'nin adı bulunurken, iç sayfada üç şairin adı belirtilir. 1945 tarihli ikinci baskıda ise sadece Orhan Veli'nin şiirleri ve "Garip İçin" başlıklı yeni bir önsöz yer almıştır.
Önsöz ve Poetik Tavır
Garip kitabının önsözü Orhan Veli tarafından yazılmıştır ve Türk edebiyatında bir poetika metni olarak kabul edilir. Bu önsözde geleneksel şiir anlayışı sert bir dille eleştirilmekte, şiirin vezin ve kafiye gibi kurallardan bağımsızlaştırılması gerektiği savunulmaktadır. Orhan Veli, şiirin mana olduğunu ileri sürerek anlamı merkeze alan bir şiir anlayışını savunur. Şairler, sanatın halk için yapılması gerektiğini, şiirin herkes tarafından anlaşılabilir ve hissedilebilir bir sanat olmasını hedeflemiştir. Önsözde ayrıca aşırı betimlemeye ve diğer sanatlardan etkilenmeye de karşı durulmuştur.
Temalar ve Biçimsel Yenilik
Garip kitabının en önemli yeniliği, şiirin biçimsel olarak süsten ve gelenekten arındırılmasıdır. Şairler, hece ve aruz veznini terk ederek serbest nazımı benimsemiş, aynı zamanda halkın günlük dilini şiir dili haline getirmeyi başarmıştır. Şiirlerdeki konular ise sıradan insanlar, yoksulluk, memuriyet, şehir hayatı, kültür farklılıkları ve yaşam sevinci gibi gündelik hayata ait unsurlardır. Bu durum, şiirin elit bir sanat dalı olmasından çıkarılması ve halkla bütünleşmesi anlamına gelir.
Etki ve Tepkiler
Garip kitabı, yayımlandığı dönemde büyük yankı uyandırmış, kimi çevreler tarafından devrimci bir atılım olarak görülürken kimi geleneksel şairler tarafından eleştirilmiştir. Toplumcu gerçekçiler, Hececiler ve sonradan gelen İkinci Yeni şairleri bu anlayışa farklı şekillerde tepki göstermiştir.
