Gemerek, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve Sivas iline bağlı bir ilçedir. İl merkezinin güneybatısında, Sivas-Kayseri karayolu ve demiryolu hattı üzerinde konumlanmaktadır. İlçenin yüzölçümü 1.153 km² olup, deniz seviyesinden ortalama 1.150 metre yükseklikte bulunmaktadır. Gemerek’in nüfusu 21.525’tir.

Tarihçe

Gemerek, tarih öncesi çağlardan itibaren yerleşim görmüş bir bölgedir. Anadolu'nun kuzey-güney ve doğu-batı yollarının kesişiminde yer alması, bu bölgenin tarih boyunca pek çok uygarlığın ilgi alanında kalmasına neden olmuştur. Paleolitik, Neolitik, Kalkolitik ve Eski Tunç Çağları’na ait yerleşim izlerinin yanı sıra; Hattiler, Hititler, Asur Ticaret Kolonileri, Frigler, Kimmerler, Medler, Persler, Büyük İskender, Kapadokya Krallığı, Roma ve Bizans İmparatorlukları gibi pek çok uygarlığın egemenliğinde kalmıştır. Orta Çağ'da Emeviler, Haçlılar, Danişmendliler, Selçuklular, İlhanlılar, Eratnalılar, Kadı Burhaneddin, Timurlular, Dulkadiroğulları ve Osmanlılar da bölge üzerinde hâkimiyet kurmuştur.

Türklerin bölgeye yerleşimi 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra başlamış, özellikle Abdioğlu adlı bir Türkmen aşiretinin yerleştiği bilinmektedir. Osmanlı döneminde XVI. yüzyılda Bozok Sancağı’na bağlı Çubuk Nahiyesi’nin bir köyü olan Gemerek, 1895-1896 yıllarındaki Osmanlı salnamelerine göre Tonus (Şarkışla) kazasına bağlı müstakil bir nahiye olarak görülmektedir. 1936 yılında belediye teşkilatı kurulmuş, 1 Mayıs 1953 tarihli ve 6058 sayılı kanun ile Şarkışla'dan ayrılarak ilçe statüsüne kavuşmuştur. 1930 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün Gemerek İstasyonu’nda konaklaması, ilçe tarihinde önemli bir yer tutmaktadır.

Coğrafi Yapı ve İklim

Gemerek, İç Anadolu Bölgesi’nde, Sivas-Kayseri karayolu ve demiryolu üzerinde yer almaktadır. Doğusunda Şarkışla, batısında ve güneyinde Kayseri’nin Sarıoğlan ve Akkışla ilçeleri, kuzeyinde ise Yozgat’ın Çayıralan ve Akdağmadeni ilçeleriyle çevrilidir. İlçenin yüzölçümü 1.153 km², deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 1.150 metredir.

Arazi yapısı büyük ölçüde düzlüklerden oluşur ve kuzeyden güneye doğru vadilerle kesilmektedir. Kuzeyde Karababa ve Şama Dağları, güneyde ise Karadağ başlıca yükseltilerdir. Karasal iklimin etkili olduğu ilçede yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçmektedir. En fazla yağış ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde görülür.

Toprak Yapısı

Gemerek’te zonal topraklar yaygındır. Özellikle Kızılırmak havzasında alüvyal topraklar geniş yer kaplamaktadır. Organik maddece zengin bu topraklar, verimlilik açısından önemlidir. Kırmızı kahverengi topraklar tahıl üretimi için uygunken, geniş alanlara yayılan kahverengi topraklar yüksek kireç oranı nedeniyle daha düşük verimlidir.

Su Kaynakları

İlçenin en önemli akarsuyu Kızılırmak’tır. Bu nehir, Sızır Kasabası’ndan doğan Göksu Çayı ile Tekmen köyü sınırlarında birleşmektedir. Göksu Çayı üzerinde iki, Kızılırmak üzerinde ise bir adet hidroelektrik santrali yer almaktadır.

Doğal Güzellikler ve Kültürel Mekanlar

Sızır Eskiköy Ören Yeri

Sızır Kasabası'nın güneydoğusunda, Eskiköy mevkiinde yer almaktadır. Bölgede kayalık ve yeşil alanlar içerisinde mağaralar bulunmakta olup, bu mağaralardan bazıları tahrip edilmiştir. "Necip’in İni" olarak adlandırılan mağara yer altı şehrine benzer bir yapıdadır. 25–30 metre derinliğe kadar girilebilen bu mağarada odalara ayrılan bölümler mevcuttur. Aynı bölgedeki Köşkbaşı mevkiinde, bir köşkün varlığına işaret eden kalıntılar yer almaktadır.

Sızır Şelalesi

Sızır Kasabası’na 1 km mesafede, Çat Ormanları içerisinde yer alan Sızır Şelalesi, Göksu Çayı üzerinde konumlanmıştır ve SİT alanı olarak koruma altındadır. Yürüyüş yolları, tahta merdivenler ve çevre düzenlemeleriyle turizme uygun hale getirilmiştir. Sızır çevresi Roma ve Bizans dönemlerine ait kalıntılara da ev sahipliği yapmaktadır.

^{Sızır Şelalesi (Sivas Valiliği)}

Çat Ormanları

Zengin bitki örtüsü, çam ağaçları, papatya tarlaları, dereleri ve yaban hayatıyla dikkat çeker. Bahar aylarında çiçek fotoğrafçılığı, yaz aylarında yayla turizmi ve kış aylarında kar manzaralarıyla doğa tutkunları için cazibe merkezi konumundadır. İlçede ayrıca Çat, Eğerci, İnkışla ve Eşikli köyleri ile Sızır’da yaylacılık faaliyetleri sürdürülmektedir. Sızır Şelalesi dışında Cennet Deresi ve Hatapalanı gibi mesire alanları da halkın kullanımındadır. Eğerci Köyü’nde Eğerci Baba Türbesi, Çepni Kasabası’nda bir Ermeni Kilisesi ve Selçuklu dönemine ait bir cami yer almaktadır. İlçe merkezinde ise tarihî konaklar bulunmaktadır.

^{Çat Ormanları (Sivas Belediyesi)}

Şahruh Bey Mescidi (Merkez Camii)

Gemerek ilçe merkezinde yer alan cami, giriş kapısında yer alan kitabeye göre Dulkadiroğulları Beyliği’nden Alaüddevle’nin oğlu Şahruh Bey tarafından yaptırılmıştır. 1749 yılında Arslan Paşa’nın oğlu Ahmet Bey, 1822 yılında ise Çapanoğulları tarafından onarılmıştır. Dikdörtgen planlı ve düz tavanlı olan yapının harim bölümünde kuzeyde bir üst mahfil, güneyde ise mukarnas kavsaralı beşgen bir mihrap yer almaktadır.

Çepni Camii

1530 yılında Kızılkocaoğlu İsa Bey tarafından yaptırıldığı kitabesinden anlaşılmaktadır. 1826 ve 1898 yıllarında onarımdan geçmiştir. İç mekânı, dört eyvanımsı nişle genişletilmiş olup ortadaki kare planlı bölüm çapraz tonozla örtülüdür. Ortada sekizgen kaideli bir kubbecik yer alır. Mihrap orijinal yapısını korumakta olup, alçı süslemeleriyle dikkat çeker.

İnkışla Camii

Yapının kuzey giriş kapısında yer alan kitabe okunamayacak durumdadır. Halk anlatımlarına göre cami, Yozgatlı Safiye Hatun tarafından yaptırılmıştır. Üç şahinli olan camide her bir şahin ikişer sıra direkle ayrılmıştır. Direkler üzerinde "S" formunda konsollar bulunmaktadır. Yapı büyük oranda yenilenmiştir.

İnkışla Hamzalı Mevkii Camii

Caminin yalnızca duvarları ve mihrabı günümüze ulaşmıştır. Üst örtüsü tamamen yıkılmıştır. Kesme taştan inşa edilen yapının yanında bir hazine bulunduğuna dair halk arasında çeşitli rivayetler mevcuttur.

Ekonomi

Gemerek ekonomisi büyük ölçüde tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Tarımsal üretimde tahıl, şeker pancarı ve patates öne çıkmaktadır. Sebze ve meyve üretimi de yaygındır. Kayseri Şeker Fabrikası’nın ihtiyaçlarını karşılayan pancar kooperatifleri ilçede faaliyet göstermektedir. Tarım Kredi Kooperatifi ve Ziraat Odası da üreticiye destek sunmaktadır.

İlçenin önemli tarımsal ürünlerinden biri de son yıllarda adından söz ettiren gilaboru meyvesidir. Başta böbrek rahatsızlıkları olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına iyi geldiği ileri sürülen bu meyveye yönelik üretim artırılmaktadır.

İlçede iki adet sanayi sitesi bulunmakta, Yeniçubuk Mahallesi ticari hayatın merkezini oluşturmaktadır. Ayrıca Gemerek Organize Sanayi Bölgesi’nin faaliyete geçmesiyle sanayi sektöründe de gelişme beklenmektedir. İlçede Şekerbank, Vakıfbank ve Ziraat Bankası şubeleri hizmet vermektedir. Yurt dışında çalışan vatandaşlar da ilçe ekonomisine katkı sunmaktadır.

Ulaşım

Gemerek, Sivas-Kayseri karayolu ve demiryolu üzerinde stratejik bir konuma sahiptir. Sivas’a 120 km, Kayseri’ye 70 km, Yozgat’a ise yaklaşık 142 km uzaklıktadır. İlçeden geçen demiryolu hattı üzerinde Gemerek Tren İstasyonu bulunmaktadır. Doğu Ekspresi gibi turistik tren seferleri de ilçeden geçmektedir. Karayolu ulaşımı açısından batı-doğu yönlü ana arterlerden biri üzerinde bulunması, Gemerek’i önemli bir ulaşım noktası haline getirmektedir.