Gökçeli Kalesi, Amasya ilinin Göynücek ilçesi sınırlarında, Çekerek Vadisi’ne hâkim bir tepede yer alan tarihî bir savunma yapısıdır. Roma Dönemi’nde garnizon olarak kullanıldığı bilinen kale, bulunduğu konum itibarıyla hem gözetleme hem de savunma amacı taşımaktadır. Günümüzde kalıntılarıyla ayakta olan Gökçeli Kalesi, Göynücek’in önemli tarihî eserlerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Konum

Gökçeli Kalesi, Amasya ilinin Göynücek ilçesine bağlı Gökçeli Köyü’nün yaklaşık bir kilometre kuzeydoğusunda, Çekerek Vadisi’ne hâkim kayalık bir tepe üzerinde yer almaktadır. İlçe merkezine yaklaşık sekiz kilometre uzaklıktaki kale, stratejik konumuyla çevreye hâkim bir görüş alanı sunmaktadır.

^{Gökçeli Kalesi (Fotoğraf: Yusuf Bilal Akkaya)}

Tarihçe ve Araştırmalar

Gökçeli Kalesi’nin kesin inşa tarihi bilinmemekle birlikte, yapılan arkeolojik ve tarihsel araştırmalar, kalenin Demir Çağı’nda inşa edildiğini düşündürmektedir. Roma Dönemi’nde ise kale, bir garnizon olarak kullanılmıştır. Bu dönemde Çekerek Vadisi’nin jeostratejik konumu nedeniyle Gökçeli Kalesi, bölgenin savunma ve gözetleme noktalarından biri olarak kullanılmıştır.

Tarihî kaynaklara göre Göynücek ve çevresi, MÖ 47 yılında gerçekleşen Zela Savaşı’nın ardından Roma hâkimiyetine girmiştir. Bu bağlamda Gökçeli Kalesi’nin, Roma dönemindeki savunma sisteminin bir parçası olarak inşa edildiği veya mevcut yapısının güçlendirildiği değerlendirilmektedir.

^{Gökçeli Kalesi'nin Manzarası (Fotoğraf: Yusuf Bilal Akkaya)}

Kale, tarih boyunca Franz Cumont, Hans Henning von der Osten, Hubertus von Gall, Mehmet Özsait ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen araştırmalara konu olmuştur. Bu çalışmalar, yapının Roma garnizonu olarak tanımlanmasına olanak sağlamıştır. Bununla birlikte, kale çevresinde ele geçirilen sınırlı sayıdaki Roma Dönemi seramiklerinin yanı sıra MÖ 7. yüzyıla tarihlenen Demir Çağı çanak çömlek parçaları, yapının esas olarak Demir Çağı’nda inşa edildiğini ortaya koymaktadır.

Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasının ardından Gökçeli Kalesi Bizans egemenliği altına girmiş; 11. yüzyılın sonlarında Anadolu Selçuklularının Amasya bölgesine hâkim olmasıyla birlikte Türk idaresine geçmiştir.

^{Gökçeli Kalesi'nin İçi (Fotoğraf: Yusuf Bilal Akkaya)}

Mimari Özellikler

Gökçeli Kalesi, bulunduğu kayalık araziye uygun biçimde inşa edilmiştir. Kalede 98 basamaklı taş bir merdiven ve bu merdivenle bağlantılı gizli bir geçit bulunmaktadır. Gizli geçitler Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından birçok kez kazılmıştır. Kalenin yapısal unsurları, kalenin hem askerî hem de savunma amaçlı kullanımını desteklemektedir. Kalenin surlarının bir kısmı zamanla tahrip olmuş olsa da temel kalıntılar günümüze kadar ulaşmıştır.

Netice olarak Gökçeli Kalesi, Amasya ili Göynücek ilçesinin önemli tarihî yapılarından biridir. Roma döneminden Bizans ve Selçuklu dönemlerine kadar süren çok katmanlı tarihî geçmişiyle bölgedeki kültürel sürekliliğin bir göstergesidir. Günümüzde kalıntı hâlinde olan yapı, Göynücek’in tarihî topografyasında önemli bir arkeolojik unsur olarak değerlendirilmektedir.