Gördes el halısı, Türkiye'nin geleneksel el halıcılığı mirasının önemli örneklerinden biridir. 1996 yılında Gördes Belediyesi tarafından coğrafi işaret başvurusu yapılmış; 14 Kasım 1997 tarihinde “mahreç işareti” türünde tescillenmiştir. Tescil, 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname kapsamında gerçekleştirilmiş ve ürünün teknik özellikleri ile üretim biçimi yasal koruma altına alınmıştır.
Desen ve Renk Özellikleri
Gördes el halıları genellikle seccade ebatlarında dokunur. İki temel desen tipi öne çıkar:
- Mihraplı Desenler: Halının merkezinde mihrap yer alır. Mihrap içinde kandil, ibrik veya yaprak motiflerinden biri bulunur. Mihrap süslemeleri helezonik kıvrımlı dallarla çevrelenir ve iki yandan simetrik biçimde doldurulur.
- Köşe-Göbek Desenler: Stilize bitkisel ve geometrik motiflerin halı yüzeyine köşe ve göbek oluşturacak şekilde dağıtılmasıyla oluşur.
Her iki desen tipinde mihrap, köşe ve göbek bölümleri tek renklidir. Gördes halılarında karakteristik renkler arasında lacivert, mavi, kırmızı, yeşil ve krem tonları yer alır.
Teknik Özellikler
Gördes el halısı, adını taşıdığı Gördes tipi halı sınıfına girer. Halının yapımında kullanılan teknik ve malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir:
- Düğüm Tarzı: Türk düğümü (çift düğüm)
- Kalite: 30x35; dm² başına yaklaşık 1.050 ilme
- Hav Yüksekliği: 5–7 mm
- İplik Özellikleri:
- İlme ipliği: 3.5/2 Nm yün
- Çözgü ipliği: 4/3 Nm yün
- Kalın ve ince atkı ipliği: 4/2 Nm yün
- Malzeme Sarfiyatı (g/m²):
- İlme: 2.900
- Çözgü: 720
- Kalın atkı: 200
- İnce atkı: 250
- Toplam: 4.070
Bu teknik yapı, halının dayanıklılığını ve dokuma kalitesini belirleyen temel unsurlardır.
Denetim ve Koruma
Gördes el halısının coğrafi işaretli statüsü, üretim ve pazarlama süreçlerinde sürekli denetim altındadır. Denetim, ilgili bölge müdürlükleri, fabrika müdürlükleri ve kalite kontrol komisyonları tarafından yürütülür. Belirlenen teknik özelliklere aykırı üretimlerde “Gördes El Halısı” adı kullanılamaz.
