Hatila Vadisi Millî Parkı, Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan ve Artvin ili merkez ilçesi sınırlarında bulunan koruma statüsündeki bir doğa alanıdır. 1994 yılında Millî Park ilan edilen bölge, 16.988 hektarlık bir yüzölçümüne sahiptir. Vadinin en yüksek noktası 3.224 metre ile Kurt Dağı, en düşük noktası ise 160 metre ile Çoruh Nehri seviyesindedir. Millî Park, Artvin il merkezine yaklaşık 10 kilometre uzaklıktadır; bunun 5,5 kilometresi asfalt, 1,5 kilometresi doğal taş parke yol ile geçilmektedir.

^{Hatila Vadisi Millî Parkı (AA)}

Jeomorfolojik Yapı ve Hidrografya

Hatila Vadisi, V tipi, dar tabanlı ve genç bir vadi yapısına sahiptir. Vadinin genel karakteri, litolojik farklılıklar sonucu oluşmuş eğim kırıkları ve bunların oluşturduğu şelaleler ile belirginleşmektedir. Akarsuyun yatağını derine doğru aşındırması, yamaç eğimlerinin bazı kesimlerde %100'e ulaşmasına neden olmuştur. Vadide, Hatila Deresi ile birlikte 19 yan derenin oluşturduğu bir hidrolojik sistem bulunmaktadır. Bu yapılar, hem jeomorfolojik çeşitliliği hem de peyzaj değerini artıran unsurlar olarak öne çıkmaktadır.

Jeoloji ve Kayaç Yapıları

Vadi boyunca gözlemlenen kayaçların büyük bölümü derinlik volkanizmasına ait oluşumlardan meydana gelmektedir. Bölgede prizmatik bazalt kayalıklar dikkat çeken jeolojik oluşumlardandır ve vadinin görsel bütünlüğüne katkı sağlamaktadır.

Flora

Hatila Vadisi Millî Parkı, Holarktik flora bölgesinin Euro-Sibirya flora alanının Kolşik kesiminde yer almakta olup, oldukça zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. Alanda 530 ile 1349 arasında değişen bitki türü tespit edilmiştir. Bu türlerden 85’i relik-endemik, 125’i ise endemik türlerdir. Bitkilerin yaklaşık 50 kadarı tıbbi ve aromatik özellik taşımaktadır. Florada yer alan ağaç türleri arasında ladin, göknar, sarıçam, kayın, meşe, kestane ve ıhlamur; çalı ve otsu türler arasında orman gülü, böğürtlen, ayı üzümü, çilek, eğrelti otu ve kekik gibi bitkiler yer almaktadır.

Vejetasyon Tipleri

Millî Park içerisinde beş ana vejetasyon tipi bulunmaktadır: orman, dere, kaya, çalı ve alpinik step vejetasyonu. 400 ila 3000 metre arasında değişen yüksekliklerde bu farklı bitki örtüsü zonları gözlemlenmektedir. Görsel değerlendirme çalışmalarına göre, özellikle orman ve dere vejetasyonlarının yüksek görsel kaliteye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Fauna

Hatila Vadisi, zengin hayvan türleri çeşitliliği ile de dikkat çekmektedir. Bölgede memelilerden ayı, dağ keçisi, domuz, tilki, kurt, sansar; kuş türlerinden dağ horozu, keklik, kartal, atmaca ve doğan; sürüngenlerden ise kertenkele, yılan ve kaplumbağa türleri gözlemlenmektedir. Ayrıca vadide alabalık gibi tatlı su balıkları da yaşamaktadır.

Kültürel Miras ve Yerleşim

Millî Park sınırları içerisinde Taşlıca (eski adıyla Hatila) ve Fıstıklı köyleri yer almaktadır. Bu köylerde tarım, hayvancılık ve özellikle arıcılık yapılmaktadır. Hatila Balı, yörede üretilen önemli bir üründür ve 2021 yılında menşe adıyla coğrafi işaret almıştır. Bu ürün, Millî Park'ın endemik bitki örtüsünden beslenen arılar aracılığıyla üretilmektedir. Taşlıca Köyü’nde yer alan bal süzme ve paketleme tesisi yılda yaklaşık 100 ton üretim kapasitesine sahiptir.

Rekreasyonel Alanlar ve Ziyaret Noktaları

Millî Park, doğa yürüyüşü, kamp, bisiklet turu ve fotoğrafçılık gibi çeşitli doğa temelli rekreasyonel etkinliklere olanak tanımaktadır. Özellikle 2015 yılında yapılan ve yaklaşık 220 metre yükseklikte yer alan cam seyir terası, vadinin doğal peyzajını izleme fırsatı sunan önemli bir ziyaret noktasıdır. 50 metrekare cam yüzeye sahip olan teras 25 kişi ve 35 ton taşıma kapasitesine sahiptir. Terasın bulunduğu alanda ayrıca yöresel ürünlerin satıldığı bir lokanta ve çay evi yer almaktadır.

Koruma ve Planlama

Hatila Vadisi Millî Parkı, sahip olduğu ekolojik, jeolojik ve görsel değerler nedeniyle hem bilimsel araştırmalara hem de sürdürülebilir doğa temelli turizme uygun bir yapı arz etmektedir. Fraktal analiz ve görsel kalite değerlendirme çalışmalarına göre, alandaki vejetasyon çeşitliliği, topoğrafik yapı ve su unsurları, peyzaj estetiğini artıran başlıca unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Bu nitelikler, peyzaj planlaması, yönetimi ve korunmasında dikkate alınmaktadır.