Kablosuz mesh ağlar (Wireless Mesh Networks - WMN), düğümlerin(ağ yönlendiricileri ve istemcileri) kendi kendine organize olduğu ve dinamik olarak bağlantı kurduğu, merkezi bir altyapıya ihtiyaç duymadan iletişimi sağlayan kablosuz ağ yapılarıdır. Bu ağlarda düğümler, birbirleriyle doğrudan veya dolaylı olarak çok sıçramalı (multi-hop) bağlantılar kurarak verinin uçtan uca iletimini gerçekleştirir. Mesh ağlar, esnek, genişletilebilir ve kendi kendini iyileştirebilir özellikleriyle kablosuz iletişim teknolojileri arasında önemli bir yer tutar.

Tanım ve Yapı

Kablosuz mesh ağların temel bileşenleri, mesh yönlendiriciler ve mesh istemcileridir. Mesh yönlendiriciler, geleneksel kablosuz yönlendiricilerin işlevlerine ek olarak ağ altyapısını destekleyen çoklu kablosuz arayüzler içerir. Bu yönlendiriciler, çoklu sıçrama iletişim sistemi sayesinde daha az iletim gücüyle geniş kapsama alanı sağlar. Mesh istemciler ise genellikle kullanıcı cihazlarıdır ve ağa dinamik olarak bağlanabilirler.

^{(Kaynak:Yapay zeka tarafından üretilmiştir.)}

Mesh ağlar, düğümlerin otomatik olarak birbirine bağlanması ve ağın kendi kendini yapılandırması sayesinde yüksek esneklik sunar. Bu ağlar genel olarak üç mimari tipiyle sınıflandırılır:

Altyapı (Infrastructure/Backbone) Mesh Ağları: Kablolu bir ağı kablosuz cihazlara bağlar. Mesh yönlendiriciler, kablosuz ağı kablolu ağa bağlayan merkezi kontrol birimleri olarak işlev görür.

İstemci (Client) Mesh Ağları: İstemci cihazlarının ad-hoc veya eşler arası (peer-to-peer) bağlantılarla oluşturduğu, kablolu bir altyapıya bağlı olmayan bağımsız bir yerel ağdır. Her düğüm hem istemci hem de yönlendirici işlevi görür.

Hibrit Mesh Ağları: Ad-hoc ve altyapı topolojilerini birleştirir. Mesh yönlendiriciler ağın omurgasını oluştururken, istemciler de veri paketi yönlendirme gibi işlevler sağlayabilir.

Özellikler

Kablosuz mesh ağlar, aşağıdaki özellikleriyle dikkat çeker:

• Düşük Maliyet: Wi-Fi standardının yaygın kullanımı ve olgun teknolojisi sayesinde ekonomik bir çözüm sunar.
• Merkezi Olmayan Yapı: Merkezi bir altyapıya ihtiyaç duymadan bağlantı sağlar, bu da özellikle kırsal veya izole alanlarda avantajlıdır.
• Enerji Verimliliği: Düğümler düşük güç tüketir ve güneş enerjisi gibi doğal enerji kaynaklarıyla çalışabilir.
• Esneklik ve Ölçeklenebilirlik: Bir düğüm, komşu bir düğümü algıladığında otomatik olarak ağa katılabilir ve ağ kolayca genişletilebilir.
• Yedeklilik ve Güvenilirlik: Düğümler, birden fazla yol üzerinden iletişim kurarak ağın sürekliliğini ve güvenilirliğini sağlar.
• Kolay Kurulum ve Bakım: Mesh yazılımı önceden yüklenmiş düğümlerin kurulumu hızlıdır ve ağ dinamik olarak yapılandırılır.
• Güvenlik: Veri gizliliği, kullanıcı kimlik doğrulama, erişim kontrolü ve hizmet sürekliliği gibi güvenlik hizmetleri sunar.

Yönlendirme ve Kanal Atama

Kablosuz mesh ağlarda yönlendirme, ağın verimli çalışabilmesi için temel önemdedir. Yönlendirme sırasında kullanılan çeşitli metrikler, veri paketlerinin en uygun yol üzerinden hedefe ulaşmasını sağlar. Sıçrama sayısı (Hop Count), Beklenen İletim Sayısı (Expected Transmission Count - ETX), Beklenen İletim Zamanı (Expected Transmission Time - ETT), Ağırlıklı Kümülatif ETT (WCETT) gibi metrikler, veri iletim kalitesini artırmak amacıyla geliştirilmiştir.

Yönlendirme protokolleri ise ağın karakteristiklerine göre farklılık gösterir:

Ad-hoc Tabanlı Protokoller: AODV, DSR ve OLSR gibi protokoller, düğümlerin hareketli olduğu ağlar için uygundur.

Kontrollü Taşmalı Protokoller: Düğümler arasında kontrollü bir şekilde veri yayılımı sağlar.

Trafik Farkındalıklı Protokoller: Ağ trafiğini izleyerek yönlendirmeyi optimize eder.

Fırsatçı Yönlendirme Protokolleri: Ağdaki mevcut yolların durumuna göre en uygun olanı dinamik olarak seçer.

Çoklu Kanal-Çoklu Radyo Yapıları

Mesh ağların performansını artırmak amacıyla çoklu kanal-çoklu radyo (Multi-Channel Multi-Radio - MCMR) yapıları entegre edilmiştir. Bu yapılar, parazit etkisini azaltarak ağ kapasitesini artırmayı hedefler. MCMR ağlarda kanal ataması kritik bir işlem olup, sabit, dinamik ve hibrit atama şemaları kullanılmaktadır. Yönlü antenlerin kullanıldığı mimariler, parazit etkisini azaltmak ve yönlendirme doğruluğunu artırmak amacıyla geliştirilmiştir.

Uygulama Alanları

Kablosuz mesh ağlar, farklı senaryolarda kullanılabilir:

Topluluk Mesh Ağları: Mahallelerde ortak internet erişimi, güvenlik kameraları, acil durum iletişimi ve yerel pazar platformları gibi hizmetler sunar.

Belediye Mesh Ağları: Şehirlerin ticari bölgelerinde, turizm bilgi noktalarında ve vatandaş hizmetlerinde kullanılır.

Ev Mesh Ağları: Ev içinde ses, video, telefon ve akıllı cihazların bağlantısını sağlar.

Kampüs Mesh Ağları: Üniversiteler ve eğitim kurumlarında, sınıflar, laboratuvarlar ve idari alanlarda kesintisiz internet erişimi sunar.

Kırsal Alan Mesh Ağları: İzole bölgelerde düşük maliyetli ve sürdürülebilir internet erişimi sağlar.

Spontan Mesh Ağları: Veri, ses ve video hizmetleri için geçici ağlar oluşturur.

Uygulama Örneği-1

Üniversite kampüslerinde mesh ağlar, geniş kapsama alanı ve güvenilir bağlantı sağlamak için kullanılır. Örneğin, bir çalışmada mevcut yıldız topolojili Wi-Fi ağı yerine mesh ağı tasarlanmıştır. Kampüste 18 erişim noktasıyla sunulan kablosuz internet hizmeti, her erişim noktasının yalnızca 20 kullanıcıyı desteklemesi nedeniyle yetersiz kalmıştır. Önerilen mesh ağı, sekiz yönlendiricinin belirli noktalara yerleştirilmesiyle tasarlanmıştır. Simülasyon sonuçlarına göre, mesh ağın mevcut ağa kıyasla daha yüksek performans (24.000 bit/s'ye karşı 15.000 bit/s), daha düşük gecikme (0.0007 ms'ye karşı 0.0084 ms) ve daha fazla paket iletimi sağladığı gözlemlenmiştir.

Uygulama Örneği-2

Mesh ağ teknolojisi, video gözetim sistemleri gibi yüksek bant genişliği ve düşük gecikme gerektiren uygulamalarda da kullanılmaktadır. Örneğin, bir üniversite kampüsünde uygulanan geniş ölçekli bir video gözetim sistemi, mesh ağ altyapısıyla kurulmuş ve yönlendirme algoritmalarının video kalitesine etkileri analiz edilmiştir. Bu sistemde çoklu yol yönlendirme kullanılarak yük dengesi, hata toleransı ve yüksek toplam bant genişliği hedeflenmiştir.

Uygulama Örneği-3

Kırsal bölgelerde mesh ağlar, düşük maliyetli ve sürdürülebilir internet erişimi sağlamak için idealdir. Bir kırsal toplulukta uygulanan bir mesh ağı projesi, topluluğun katılımıyla geliştirilmiş ve yerel geleneklere saygı gösterilerek uygulanmıştır. Ağ, güneş enerjisiyle çalışan düğümler ve açık kaynaklı yazılımlar kullanılarak kurulmuştur. Proje, yerel teknisyenlerin eğitimi ve modüler elektrik sistemleriyle sürdürülebilirlik sağlamayı hedeflemiştir. Ancak, sosyal ve kültürel dinamikler, uygulamanın başarısını etkileyen unsurlar olarak öne çıkmıştır.