Kahramanmaraş Hartlap Bıçağı, Kahramanmaraş'ın köklü el sanatlarından biri olan bıçakçılığın bir temsilcisidir. Ünü ve kalitesiyle bilinen bu bıçaklar, Türk Patent ve Marka Kurumuna Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi tarafından C2016/079 başvuru numarası ve 19.09.2016 başvuru tarihi ile yapılan müracaat sonucunda, 22.12.2017 tarihinde 300 tescil numarası ile "mahreç işareti" olarak tescil edilerek koruma altına alınmıştır.

^{Kahramanmaraş'ın Tescilli bıçakları (AA)}

Hartlap Bıçağı'nın Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri

Bıçak, kesme işleminde kullanılan, ağzı çelik malzemeden sapı ise boynuz (manda, koç, keçi), şimşir ağacı ve fiber türü malzemelerden yapılan bir araçtır. Kahramanmaraş'ta bıçakçılığın tarihi şehrin tarihi kadar eski olup, bu geleneğin yapımı halen Hartlap'ta sürdürülmektedir.

Hartlap Bıçağının ayırt edici özellikleri şunlardır:

• Hartlaplı ustaların bıçak yapımında kendilerine has tekniklerini geleneksel olarak usta çırak ilişkisi içinde babadan oğula aktararak sürdürmeleri.
• Sap kısmında kullanılan manda boynuzu, koçboynuzu, keçiboynuzu ve şimşir ağacının geleneksel yöntemlerle işlenmesi. Günümüzde fiber veya plastik malzemeler de sap üretiminde kullanılabilmektedir.
• Bıçakların kullanım alanlarına göre (kurban bıçağı, meyve bıçağı, cep bıçağı, kasap bıçağı, döner bıçağı, mutfak bıçağı vb.) farklı şekil ve isimlerde üretilmesi.
• Metal kısmının çelik olması ve sap kısmının belirtilen malzemelerden Hartlaplı ustaların özgün üretim tekniğiyle Hartlap köyünde üretilmesi.

Üretim Metodu

1. Çelik Hazırlığı: Tabakalar hâlinde ithal edilen çelik malzemeden, bıçak boyutuna göre şeritler kesilir.
2. Dövme ve Şekillendirme: Bıçağın türüne göre örs üzerinde dövülerek çeliğe şekil verilir. Şeklini alan çeliğe tekrar örs üzerinde dövme işlemi uygulanarak metal içinde bulunan karbonların sıkıştırılmasıyla keskinlik özelliği kazandırılır.
3. Taşlama ve Eğe İşlemi: Dövme işlemi sonrasında bıçağın sırt kısmı ve ağız kısmı taşlama veya "çark taşı" adı verilen motorlu makinede eğe işlemi ile düzeltilir ve inceltilir. Bu işlem sırasında sürtünmeden dolayı ısınan metal, suya batırılarak soğutulur. Ağız kısmının biraz daha inceltilmesi için çarklı zımpara ile ağzı tekrar zımparalanır.
4. Yüzey Düzeltme ve Desenleme: Metal üzerinde kalan parçacıklar ve yükseltiler mengeneye sıkıştırılıp el eğesi ile düzeltilir. Aynı tezgâhta bıçağın üzerine ustanın veya müşterinin isteğine göre çelik uçla desen verilir. Desenleme sonrasında oluşan pürüzler yine el eğesi ile düzeltilir.
5. Su Verme (Sertleştirme): Deseni de tamamlanan çelik bıçağın keskinleşmesi için köz halindeki kömür içine tamamen gömülerek kızgın kor hâlini alması beklenir. Kor hâline gelen bıçak alınarak soğuması için yavaş yavaş suya daldırılır ve keskinliği için gerekli "suyu almış" olur.
6. Son Düzeltmeler: Bu işlemle bıçağın formunda değişiklik meydana gelmişse bıçak tekrar el eğesi ve motorlu zımpara ile düzeltilir. Bu işlem sırasında bıçağın "suyunun kaçmaması" için bıçak ısındıkça suya daldırılır.
7. Cilalama ve Parlatma: Motorlu cila tezgâhında cilalama ve parlatma yapılır.
8. Sap Montajı: Hazırlanan bıçak metaline tercihe göre boynuz, ağaç veya fiber türü malzemeden sap seçilir. Sapı metale monte etmek için daha önce metalde bırakılan deliklere uygun şekilde sapta da delik açılır. Çelik bıçak ve sap, açılan deliklere tel takılarak birleştirilir. Telin yerinden çıkmaması ve daha sağlam olması için telin iki tarafına uygun perçinler takılıp eğe ile düzeltilir ve çekiç yardımıyla dövülerek kaynaştırma işlemi yapılır.
9. Bileme: Son olarak, aslı demir madeni olan ve direkt topraktan çıkarılan "biye taşı"nda eğelenen bıçak teşhire hazır hâle gelir.

Coğrafi İşaret ve Bölgesel Bağlantı

Coğrafi Sınır ve İşaret Türü

Kahramanmaraş Hartlap bıçağının coğrafi sınırı Kahramanmaraş ili olarak belirlenmiştir. Coğrafi işaretin türü ise "mahreç işareti"dir. Bu, ürünün ününün ve belirli özelliklerinin Kahramanmaraş yöresinden, özellikle Hartlap köyündeki üretim geleneğinden kaynaklandığını gösterir.

Coğrafi Alanla Bağlantısı

Kahramanmaraş Hartlap bıçağının metal kısmının çelik; sap kısmının ise boynuz, şimşir ağacı ve fiber malzemeler kullanılarak Hartlaplı ustaların kendilerine has üretim tekniğiyle Hartlap köyünde üretildiği belirtilmektedir. Bıçakçılığın Kahramanmaraş tarihi kadar eski olması ve yapımının hâlen Hartlap'ta sürdürülüyor olması, usta çırak ilişkisiyle babadan oğula aktarılan geleneksel üretim teknikleri, ürünün coğrafi alanla olan güçlü bağını ve ününü ortaya koymaktadır.

Tescil Ettiren ve Adresi

Kahramanmaraş Hartlap bıçağının coğrafi işaret tescil ettireni Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi'dir. Tescil ettirenin adresi İsmetpaşa Mah. Azerbaycan Blv. No:25, 46100 Merkez/Dulkadiroğlu/Kahramanmaraş olarak belirtilmiştir.

Denetim

Kahramanmaraş Hartlap bıçağının coğrafi işaretine uygun şekilde üretilip üretilmediğinin kontrolü için bir denetim mekanizması oluşturulmuştur. Denetim komisyonu; Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Zabıta Dairesi Başkanlığından 1 üye, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odasından 1 üye ve Kahramanmaraş Karacasu Teknik Bilimler Meslek Yüksek Okulu El Sanatları Bölümünden 1 üye olmak üzere toplam 3 kişiden oluşmaktadır.

Denetimler yılda en az iki kez, ihtiyaç duyulduğunda veya şikâyet üzerine her zaman yapılmaktadır. Denetim kriterleri şunlardır:

• Üretimde kullanılan malzemelerin üretim metodunda belirtilen özelliklere sahip olup olmadığı.
• Bıçağın keskinleştirilmesi için örs üzerinde dövme işleminin yapılıp yapılmadığı.
• Bıçağın el eğesi ve motorlu zımpara ile düzeltilmesinin yapılıp yapılmadığı.
• Motorlu cila tezgâhında cilalama ve parlatmanın yapılıp yapılmadığı.
• 
  

Denetim komisyonu, kamu veya özel kuruluşlarından, bunlarda görevli uzmanlardan, gerçek veya tüzel kişilerden, denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir. Hizmet satın alabilir ve hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.