Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak, yönetmenliğini ve senaristliğini Ahmet Uluçay’ın üstlendiği, 2004 yapımı uzun metrajlı Türk filmidir. Yapımcılığını İstisnai Filmler ve Reklamlar şirketinin üstlendiği film, 26 Kasım 2004 tarihinde Türkiye’de gösterime girmiştir. Çekimleri Kütahya’nın Tavşanlı ilçesine bağlı Tepecik beldesinde gerçekleştirilen film, 1 saat 37 dakika uzunluğundadır ve Türkçe olarak çekilmiştir. Film, renkli formatta ve dijital olmayan geleneksel sinema ekipmanlarıyla üretilmiştir.

Konu Özeti

Film, 1960’lı yıllarda Tepecik adlı bir köyde yaşayan iki çocuğun, Recep ve Mehmet’in yaz tatilinde yaşadıkları olayları merkeze alır. Recep, bir karpuzcunun, Mehmet ise bir berberin yanında çırak olarak çalışmaktadır. Bu iki arkadaş, gündelik işlerin dışında kalan zamanlarında terk edilmiş bir ahırda kendi imkânlarıyla bir film projeksiyon cihazı yapmaya çalışır. Sinemaya duydukları ilgiyle yönlendirdikleri bu uğraş, köy halkı tarafından önemsenmese de, yalnızca köyün “deli” olarak nitelendirilen Ömer adlı karakteri tarafından desteklenir.

İki arkadaşın yaz tatili boyunca geliştirdikleri sinema tutkusu, köyde tanıştıkları bir kadın olan Nezihe ile olan ilişkileri ve aşk ile tanışmaları gibi temalar üzerinden çeşitlenir. Hikâye, yalnızca bireysel hayallerin değil, kırsal yaşamın toplumsal yapısıyla çatışan arzuların da bir yansımasıdır. Film, çocuk karakterlerin gözünden anlatılan taşra yaşamı, meslek edinme süreçleri ve sınırlı imkânlar çerçevesinde hayal kurma kapasitesini merkeze alır.

Yapım Arka Planı

Film, Ahmet Uluçay’ın kendi çocukluk anılarından esinlenerek senaryolaştırılmıştır. Uluçay, profesyonel bir sinema eğitimi almadan, amatör tekniklerle kısa filmler çekmiş ve zamanla ulusal ve uluslararası festivallerde tanınan bir yönetmen haline gelmiştir. Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak, Uluçay’ın ilk uzun metrajlı filmi olup, yönetmenin sinema yolculuğunu kişisel bir anlatı üzerinden betimleyen yarı-otobiyografik bir nitelik taşır.

Oyuncular ve Karakterler

Filmde Recep karakterini İsmail Hakkı Taslak, Mehmet karakterini Kadir Kaymaz, Nezihe’yi Gülayşe Erkoç, Güler’i Hasbiye Günay ve köyün delisi Ömer’i Fizuli Caferof canlandırmaktadır. Filmde ayrıca Boncuk Yılmaz (Nihal) ve Mustafa Çoban (Karpuzcu Kemal) gibi oyuncular da rol alır. Yönetmen Ahmet Uluçay ise küçük bir rolle filme dâhil olmuştur.

Eleştirel Değerlendirme ve Festivaller

Film, İstanbul Film Festivali'nin Ulusal Yarışma bölümünde büyük ödüle değer görümüş, ayrıca yurtiçinde ve yurtdışında çok sayıda festivalde gösterilmiştir. Toplamda 13 ödül kazanmış ve 7 ödüle aday gösterilmiştir. Türkiye’de sinema olanaklarının sınırlı olduğu bir dönemde ve amatör bir sinema pratiği içinden çıkan bu yapım, düşük bütçesi ve yerel bağlamı içerisinde teknik yetersizliklere rağmen anlatısal bütünlüğü ve karakter derinliğiyle öne çıkmıştır.

Tematik Çerçeve

Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak, kırsal alanda yaşayan bireylerin sınırlı olanaklara rağmen hayal kurma, üretme ve direnme kapasitelerini odağa alır. Filmde sinema, yalnızca bir sanat dalı olarak değil, aynı zamanda yaşamla başa çıkmanın ve alternatif bir gelecek tahayyül etmenin aracı olarak sunulur. Çocukların gözünden aktarlan hikâye, toplumsal beklentiler, aile yapısı, aşk, dostluk ve meslek edinme gibi başlıkları, mekânın gerçekliği ile harmanlayarak işler.

Film, yönetmen Ahmet Uluçay’ın kişisel sinema anlayışının ve bağımsız sinema üretiminin Türkiye'deki örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Yapım, hem teknik açıdan hem de tematik içeriği bakımından, 2000’li yıllar Türk sinemasının taşra temsili bağlamında dikkat çeken yapımlarından biri olarak değerlendirilmektedir. Gösterildiği dönemde geniş kitlelere ulaşma imkânı sınırlı olsa da, eleştirmenler ve sinema çevreleri tarafından uzun vadede önemli bir film olarak konumlandırılmıştır.