Kastamonu kestane balı, Kastamonu iline özgü, menşe adı ile tescillenmiş monofloral bir bal türüdür. Bu ürün, bölgenin geniş kestane ormanları florasından arıların kısa nektar akım döneminde faydalanmasıyla üretilir. Yöredeki sınırlı nektarlı bitki çeşitliliği, balın yüksek oranda kestane poleni içermesini sağlar. Kastamonu kestane balı ifadesi ve menşe adı amblemi, ürünün kendisinde veya ambalajında kullanılmaktadır.

Ürün Özellikleri

Kastamonu kestane balı, baskın olarak kestane ağaçlarının (Castanea sativa) çiçeklerinden elde edilir ve kendine has bir renk, tat ve koku profiline sahiptir. Ürünün ayırt edici özelliklerinin başında, en az %70 oranında kestane (Castanea sativa) poleni içermesi gelir. Bu yüksek orandaki kestane poleni miktarı, bala koyu kahverengi bir renk, hafif buruk bir tat ve karakteristik kestane kokusu kazandırır.

Balın kimyasal ve fiziksel özellikleri şunlardır:

• Prolin miktarı en az 670 mg/kg düzeyindedir.
• pH değeri 4,00 ile 6,00 aralığındadır.
• Nem oranı en fazla %20 olabilir.
• Elektriksel iletkenlik en az 0,8 (mS/cm)'dir.
• Diastaz sayısı en az 8 olarak belirlenmiştir.
• HMF (Hidroksimetilfurfural) miktarı ise en fazla 20 mg/kg'dır.
• Fruktoz + Glukoz toplamı en az 61,5 g / 100 g olmalıdır.

Kastamonu kestane balı, petekli veya süzme bal formunda tüketime sunulmaktadır.

Üretim Metodu

Kastamonu kestane balının üretimi, bölgenin coğrafi ve iklim koşullarına özgü arıcılık uygulamalarını içerir. Kestane ağaçlarının çiçeklenme dönemi rakıma bağlı olarak mayıs sonundan temmuz ayına kadar uzayabilir. Nektar akımı genellikle 1 Haziran - 30 Haziran tarihleri arasında gerçekleşir. Nektar akım döneminin kısa olması sebebiyle bu süreçte kolonideki işçi arı popülasyonunun en üst seviyede olması zorunludur.

Üretim metodu aşağıdaki aşamaları kapsar:

• Koloni Hazırlığı: Bir önceki sezonun bal hasadının ardından, bir sonraki nektar akımına koloniyi hazırlama süreci başlar. Bu kapsamda parazit mücadelesi yapılır.

• Takviye Besleme: Nektar akım dönemi sonrasında nektar ve polen kaynaklarının azalması nedeniyle ana arılar yumurta sayısını azaltır. Koloninin beslenme sorunlarıyla karşılaşmasını önlemek amacıyla ikame yem ve şurup ile takviye besleme yapılır. Bu işlem, kış kayıplarını artırmamak için 1 Ekim'den önce tamamlanmalıdır.

• Kışlama Koşulları: Kışlamaya hazırlanan kolonilerde arı popülasyonu en az 6 adet arılı çerçeve (yaklaşık 15000 işçi arı) düzeyinde olmalıdır. Kovanlar rutubetten korunmalı, güneye bakacak şekilde ve %5 öne eğimli konumlandırılmalıdır. Kış salkımının dağılmaması için kovanlar sabit tutulur.

• Bahar Bakımı: Şubat ve mart aylarında genel arılık ve kovan kontrolü yapılır. Mart ve nisan aylarında, hava sıcaklığının 15 °C ve üzerinde olduğu günlerde kovan içi kontrolleri kısa tutularak nemli ve kirli kovanlar kuru ve temiz kovanlarla değiştirilir.

• Koloni Destekleme: Nektar akım döneminde yüksek verim elde etmek amacıyla koloni destekleme yöntemleri uygulanır. Bu yöntemlerle arı popülasyonu 80.000 ve üzerine çıkarılır.

• Bal Hasadı: Bal toplama döneminin başladığı, çıtaların sırla kaplanmasından ve yoğun nektar kokusundan anlaşılır. Ballı çerçevelerin en az dörtte üçü arılar tarafından sırlandığında bal olgunlaşmış sayılır. Hasada nektar akımının kesilmesinin ardından, yağmalama eğilimini azaltmak için sabahın erken saatlerinde veya akşamüstü başlanır.

• Süzme ve Ambalajlama: Tam dolu çerçeveler petekli bal olarak sunulurken, kısmen dolular santrifüjden süzülerek süzme bal elde edilir. Süzme işlemi, balın akıcılığını sağlamak için 25 - 35 °C sıcaklıktaki bir odada gerçekleştirilir. Süzülen bal, dinlendirme kazanında en az 2 - 3 gün dinlendirildikten sonra gıdayla temasa uygun ambalajlara doldurulur.

Coğrafi Sınır

Kastamonu kestane balının coğrafi sınırı Kastamonu ilidir.

Denetim

Kastamonu kestane balının üretiminin ve özelliklerinin tescil şartlarına uygunluğunu denetleyen merci, Kastamonu Arı Yetiştiricileri Birliği koordinasyonunda, Kastamonu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Kastamonu Belediyesi, Kastamonu Üniversitesi ve Kastamonu Arı Yetiştiricileri Birliği'nden konusunda uzman birer kişinin katılımıyla oluşturulan dört kişilik bir komitedir.

Denetimler, yılda iki defa düzenli olarak, ayrıca şikayet ve gerekli görülen durumlarda ek olarak gerçekleştirilir.

• İlk Denetim (Mayıs): Coğrafi sınırdaki kovanların sayısı ve üretim kapasiteleri tespit edilerek kayıt altına alınır; bakım işlemleri başta olmak üzere üretim metoduna uygunluk kontrol edilir.

• İkinci Denetim (Haziran, Temmuz veya Ağustos): Balın polen türü, prolin miktarı, şeker profili ve nem gibi özelliklerinin uygunluğu ile Kastamonu kestane balı ibaresi ve menşe adı ambleminin kullanımının tescil şartlarına uygunluğu denetlenir.