Kozağaç İkitelli Curası, Burdur ili Çavdır ilçesi Kozağaç köyüyle ün bağı taşıyan, mızrapla (tezene) ya da elle çalınabilen, iki telli bir halk çalgısıdır. 20 Haziran 2023 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olup, bu işaret kapsamında üretimi ve kullanımı kontrollü şekilde sürdürülmektedir.

Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri

• İkitelli cura, geleneksel olarak iki tel grubu (üstte ve altta) halinde toplam dört tel ile donatılmıştır.
• Elle çalma teknikleri arasında teli itme, çekme, tarama, dövme ve tokatlama gibi yöntemler bulunur.
• Teknesi genellikle armudi, oval, yağmur damlası veya balta tipindedir; boğaz kısmı düz değil, sapla geçişte kıvrımlıdır ve bu şekil dayanıklılığı artırır.
• Cura, kızılardıç ve dut ağaçlarından yapılır; ceviz gibi alternatif sert ağaçlar da kullanılabilir fakat ses niteliği bakımından tercih edilmez.
• Sap uzunluğu ve tel ölçüleri tekne boyuna göre hesaplanır; ideal burguluk uzunluğu 12-14 cm, tel kalınlığı ise 0.15-0.18 mm aralığındadır.

Yapım Metodu

• Ağaç seçimi ve hazırlığı üretimin temelini oluşturur; tercihen tek parça ve beş yıl kurutulmuş, budaksız ağaçlar kullanılır.
• Tekne, özel oymacı keserleri ve demirleriyle oyularak biçimlendirilir.
• Sap ve tekne, “V” geçme yöntemiyle birbirine uyarlanır ve ağaç tutkalı ile sabitlenir.
• Kapak kısmı dış bükey olarak biçimlendirilir; bu form elle çalarken istenmeyen seslerin engellenmesini sağlar.
• Tellerin takıldığı sap bölgesi 0.3 mm dış bükeyleştirilir; el teması ses bütünlüğünü bozmasın diye özel olarak şekillendirilir.
• Akort burguları, tel delikleri, alt ve üst eşik ile orta eşik hassas ölçümlerle hazırlanır.
• Saz cilalama işlemi gomalak cila ile gerçekleştirilir.

Yapısal Özellikler ve Ses Delikleri

• Saz üzerinde toplam 4 adet 7 mm çapında ses deliği bulunur; bu delikler sesi olgunlaştırarak geniş mesafelere iletilmesini sağlar.
• Tekne kapağının yanları 0.5 mm düşürülerek dış bükey hale getirilir; bu form çalma sırasında kontrolü artırır.

Coğrafi Üretim Süreci ve Denetim

Üretimin tamamı Burdur ili Çavdır ilçesi Kozağaç köyü sınırları içinde gerçekleşmelidir. Denetim, Kozağaç Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği, Kozağaç Köy Muhtarlığı ve Çavdır Kaymakamlığı’ndan uzman kişilerin katılımıyla oluşturulan üç kişilik bir merci tarafından yılda en az bir kez yapılır. Hammaddenin uygunluğu, üretim metoduna uyumluluk ve işaretlerin doğru kullanımı denetlenir.