Kübey Hatun (ayrıca Kubay Ana), Türk mitolojisinin, özellikle Saha (Yakut) kolunun en önemli tanrıçalarından biridir. Doğum, bereket, çocuklar ve neslin devamlılığından sorumlu olan Kübey Hatun, göksel âlemdeki Yaşam Ağacı ve Süt Gölü ile doğrudan ilişkilidir. Hayat veren (kreatif) ve koruyan (apotropeik) bir ana ruhtur. En temel görevi, henüz doğmamış çocukların ruhlarını (kut) ilahi kaynaktan alarak yeryüzündeki annelere ulaştırmak, doğum anına yardım etmek ve çocukları kötü ruhlardan korumaktır.

^{Kübey Hatun Tasviri (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur)}

Mitolojik Kökeni ve Kimliği

Kübey Hatun, Türk panteonundaki Umay ve Ayzıt gibi diğer ana tanrıçalarla benzer işlevlere sahip olsa da kendine özgü nitelikleriyle onlardan ayrılır. O, sadece bir koruyucu değil, aynı zamanda yaşamın somut başlangıcını sağlayan ilahi bir aracıdır.

Fiziksel Tasviri ve Simgeleri

Anlatılarda Kübey Hatun, genellikle gümüş saçlı, beyaz elbiseler giyen, bilge ve merhametli yaşlı bir kadın olarak tasvir edilir. Onun fiziksel varlığından çok, doğadaki yansımaları önemlidir. Kutsal sayılan guguk kuşu onun habercisi ve sembolüdür. Guguk kuşunun ötüşü, Kübey Hatun’dan gelen bir mesaj, doğanın uyanışı ve yeni bir yaşamın başlangıcı olarak yorumlanır. En kutsal aracı ise bebeğin göbek bağıdır. Bu bağ, göksel âlemle yeryüzü, tanrıça ile bebek arasındaki ilahi bağlantıyı simgeler.

Diğer Doğum Tanrıçalarıyla İlişkisi

Türk mitolojisinde Umay, en genel çerçevede çocukları ve anneleri koruyan yüce ana ruhken Ayzıt daha çok güzellik, aşk ve yaratıcılıkla ilişkilendirilir. Kübey Hatun ise bu üçlü içinde en spesifik göreve sahip olanıdır: O, yaşamın kaynağı olan Süt Gölü’nden bizzat ruhu alıp getiren, yani varoluşu başlatan tanrıçadır. Bu nedenle, Ayzıt ve Umay’dan önce, doğum sürecinin en başında yer alır.

^{Kübey Hatun Tasviri (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur)}

Doğum Sürecindeki Rolü ve Gücü

Kübey Hatun’un mitolojideki gücü, doğum öncesinde, doğum anında ve doğum sonrasında kendini gösterir.

Saha (Yakut) kozmolojisine göre, gökyüzünün en üst katında, dalları tüm âlemlere uzanan Ulu Kayın Ağacı (Yaşam Ağacı) bulunur. Bu ağacın tepesinde, içinde henüz doğmamış varlıkların ruhlarının bulunduğu Süt Ak Göl (Süt Beyaz Göl) yer alır. Çocukların ruhları (kut), bu kutsal gölün içinde küçük balıklar şeklinde yüzer. Kübey Hatun’un en asli görevi, bu göle dalarak bir çocuk ruhu yakalamak ve onu doğum yapacak olan kadının rahmine indirmektir. Dahası, inanışa göre çocuğun cinsiyetini belirleyen de odur. Eğer gölün dibinden çamurla birlikte bir ruh alırsa çocuk erkek, çamursuz alırsa kız olur.

Kübey Hatun’un rolü, ruhu vermekle bitmez. O, doğum anında anneye yardım eder ve bebeğin göbek bağını kesen ilahi güç olarak kabul edilir. Bu nedenle ona "göbek kesen tanrıça" da denir. Doğum gerçekleştikten sonra ise bebeği ve çocuğu kötü ruhlardan, hastalıklardan ve nazardan koruyan bir kalkan görevi görür. Çocuklar ağladığında veya huzursuzlandığında, anneler Kübey Hatun’a dua ederek ondan yardım isterler.

Kutsal Kayın Ağacı ve Kozmoloji

Kübey Hatun, mekân olarak kutsal kayın ağacı ile özdeşleşmiştir. Onun bu ağacın içinde yaşadığına veya ağacın tanrıçanın yeryüzündeki bir tezahürü olduğuna inanılır. Kayın ağacı kökleriyle yeraltına, gövdesiyle yeryüzüne ve dallarıyla gökyüzüne uzanarak üç kozmik âlemi birbirine bağlayan bir eksen (axis mundi) görevi görür. Kübey Hatun’un bu ağaçla olan ayrılmaz bağı, onun göksel âlemdeki Süt Gölü ile yeryüzündeki insanlar arasında bir köprü kurduğunu simgeler. Yaşam, onun aracılığıyla bu kutsal ağaç vasıtasıyla gökyüzünden yeryüzüne aktarılır.