Mehmetçiğe Derin Saygı Anıtı, Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı bölgelerden biri olan Gelibolu Yarımadası’nda, Kabatepe–Conkbayırı yolu üzerinde yer alan bir anıt heykeldir. Savaşın insanî boyutuna dair bir olayı temsil ettiği belirtilen anıt, Türk askerinin yaralı bir Anzak subayına yardım ettiği sahneyle dikkat çeker. Bu anıt, savaşın sadece askeri yönünü değil, aynı zamanda cephede yaşanan insani temasları da simgelemesi açısından tarihsel bir değere sahiptir.

^{Tanıtım Videosu (Kaynak: Youtube Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı)}

Anıtın Konumu

Mehmetçiğe Derin Saygı Anıtı, Kabatepe’ye yaklaşık bir kilometre mesafede, Albayrak Sırtı adıyla bilinen bölgede, Kabatepe-Conkbayırı yolu üzerinde yer alır. Bölge, Çanakkale Savaşları sırasında yoğun çatışmalara sahne olmuş önemli hatlardan biridir. Anıt, ulaşım açısından kolay erişilebilir bir noktada konumlanmış olup, hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin yoğun ilgisini çeken rotalardan birinde bulunmaktadır.

Tarihçe ve Yapım Süreci

Anıtın kimin tarafından ve ne zaman yapıldığına dair farklı kaynaklarda farklı bilgiler yer almaktadır. Bazı kaynaklarda anıtın 1992 yılında Kültür Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü tarafından yaptırıldığı bilgisi geçerken, heykelin heykeltıraş Prof. Dr. Tankut Öktem tarafından 1997 yılında yapıldığına dair bilgiler de mevcuttur.

Anıtın teması, savaş esnasında yaşandığı rivayet edilen bir olaya dayandırılmıştır. Yapım amacı, savaşın çatışma yönü kadar, taraflar arasındaki insani davranışlara da dikkat çekmektir. Heykelin 1995 yılında bugünkü yerine getirildiği ve çevre düzenlemeleriyle birlikte ziyaretçilere sunulduğu bilinmektedir.

Heykel Kompozisyonu

Anıt heykel bir kompozisyon şeklindedir. Heykelde, bir Türk askerinin yaralı bir Anzak subayını kucaklayarak taşıdığı betimlenmiştir. Askerin üniformasından Türk ordusuna ait olduğu, taşıdığı yaralının ise Anzak kuvvetlerinden bir subaya ait olduğu anlaşılmaktadır. Bu figüratif anlatım, savaş sırasında yaşandığı öne sürülen yardım sahnesini temsil etmektedir.

Heykelin tasarımı, hem anatomi hem de sahneleme açısından detaylı bir çalışmanın ürünüdür. Figürlerin duruşu, yüz ifadeleri ve taşıma hareketi gerçekçi bir biçimde yansıtılmıştır. Bu da ziyaretçilerde tarihsel olayı zihinsel olarak canlandırabilme imkânı tanımaktadır.

^{(Bir Türk Askerinin yaralı bir Anzak subayını kucaklayarak taşıdığını gösteren heykel Kaynak: Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı)}

Anıt Kitabesi ve Lord Casey Sözleri

Anıtın ön kısmında yer alan yazıtta, Çanakkale Savaşı sırasında bölgede görev yapan ve daha sonra Avustralya Genel Valiliği görevine yükselen Lord Casey’e ait olduğu belirtilen sözler yer almaktadır. Kitabede şu ifadeler yer alır:

“Biz Gelibolu Yarımadası’ndan, Türklerle savaşarak ve binlerce insanımızı kaybederek Kahraman Türk milletine ve onun eşsiz vatan sevgisine duyduğumuz büyük takdir ve hayranlık ile ayrıldık. Bütün Avustralyalılar, Mehmetçiği kendi evlatları gibi sever. Onun mertliği, vatan ve insan sevgisi, siperlerdeki dayanılmaz heybeti ve cesareti bütün Anzakları hayran bırakan yurt sevgisi, insanlığın örnek alacağı büyük hasletlerdir. Mehmetçiğe minnet ve saygılarımla. — Avustralya Genel Valisi Lord Casey, 1967.”

Bu sözler, Avustralya tarafından savaştaki Türk askerine yönelik bir saygı göstergesi olarak yorumlanmaktadır.

Rivayet Edilen Olay

Anıtın konusunu oluşturan olay, savaş sırasında Kanlısırt bölgesinde gerçekleştiği ileri sürülen bir yardımlaşma sahnesidir. Anlatıma göre, çatışmaların yoğunlaştığı bir sırada, Anzak siperleri önüne yaralı olarak düşen bir subaya, kendi siperlerinden çıkan bir Türk askeri tarafından yardım edilmiş; asker, ateşin kesilmesini sağladıktan sonra yaralıyı kucaklayarak Anzak siperlerine bırakmış, ardından da kendi siperine dönmüştür. Bu olayın ardından ateş tekrar başlamıştır.

Bu hikaye çeşitli kaynaklarda yer almakla birlikte, doğrudan Lord Casey’in anlattığına dair bir belgeye rastlanmamıştır. Olayın doğruluğu kesin olarak kanıtlanamamış olsa da, benzer nitelikteki insani davranışların farklı hatıralarda yer aldığı görülmektedir.

Muharebe Koşulları ve Araştırma Bulguları

Savaşın geçtiği döneme ait belgelerde, İngilizlerin Anzak birliklerine Türkler hakkında yanlış ve düşmanca bilgiler verdiği; Türklerin insan değil, insansı varlıklar olduğu, esir alınmamaları gerektiği yönünde propaganda yaptığına dair ifadeler yer almaktadır. Anzak günlüklerinde, ele geçirilen ilk Türk askerlerinin doktorlar tarafından incelendiği ve gerçek anlamda insan olup olmadıklarının araştırıldığına dair bilgiler bulunmaktadır.

Siper muharebeleri hakkında da genel bilgilerin dışında önemli detaylar yer alır. Özellikle ayna mekanizmalı tüfekler gibi savunma düzenekleri ve lağım tünelleri, cephedeki çarpışma biçimlerini ortaya koymaktadır. Siperlerden çıkmadan karşı cepheye müdahale edebilmek için kullanılan bu yöntemler, savaşın zorluğunu gözler önüne sermektedir.

Ziyaret Bilgileri

Anıt, günümüzde Gelibolu Tarihi Alanı’nı ziyaret edenlerin durak noktalarından biri haline gelmiştir. Kabatepe-Conkbayırı yolu üzerinde bulunan anıta özel araçlarla ulaşım sağlanabilmektedir. Alan, açık hava müzesi niteliğinde olup ziyaretçilerin savaşın geçtiği coğrafyayı doğrudan gözlemleyebileceği bir noktadadır.

Anıt çevresinde yön tabelaları ve bilgilendirici levhalar yer almakta, ayrıca anıtın hikayesine dair bilgiler ziyaretçilere aktarılmaktadır. Anıt alanı gün boyu ziyarete açık olup giriş ücretsizdir.

Mehmetçiğe Derin Saygı Anıtı, Çanakkale Savaşları’nın sadece askeri değil, aynı zamanda insani yönlerine de ışık tutan sembolik bir eserdir. Anıtın merkezinde yer alan olayın, tekil bir vaka olmaktan öte, savaş sırasında benzer pek çok hadisenin yaşandığını düşündürecek nitelikte olduğu görülmektedir. Bu durum, döneme ait hatıralar ve belgeler ışığında değerlendirildiğinde, savaş ortamında bile insanlık değerlerinin varlığını ortaya koymaktadır.