Milas ekşili köfte, Muğla’nın Milas ilçesine özgü bir yemek olarak, Ege mutfağının zeytinyağı ve taze malzemelerle şekillenen zenginliğini yansıtır. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle tescillenmiş bu lezzet, 20 Ağustos 2021 tarihinde yapılan başvuruyla 6 Eylül 2022 tarihinde koruma altına alınmıştır. Tescil, Milas Ticaret ve Sanayi Odası tarafından gerçekleştirilmiş olup, yemeğin yalnızca Milas sınırları içinde özgün yöntemlerle üretilmesini güvence altına alır.

Tarihçe ve Kültürel Önemi

Milas ekşili köftenin kökeni, ilçenin derin mutfak geçmişine dayanır. Geleneksel olarak düğünler, mevlitler ve benzeri toplu etkinliklerde ikram edilen bu yemek, Milas’ın sosyal yaşamında önemli bir yere sahiptir. Yörenin tarımsal bolluğu ve zeytinyağı kullanımı, yemeğin temel karakterini oluşturur. 6 Eylül 2022 tarihinden itibaren resmi olarak koruma altına alınması, Milas’ın mutfak mirasının korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından kritik bir adımdır.

Malzemeler ve Hazırlık

Milas ekşili köfte, köftelerin hazırlanması ve yemeğin pişirilmesi olmak üzere iki aşamada üretilir. Köfte için kullanılan malzemeler şunlardır:

• 1 kg yağsız dana kıyması
• 500 g özel amaçlı buğday unu
• 150 ml zeytinyağı
• 200 g soğan
• 20 g tuz
• 20 g karabiber

Hazırlıkta, ince rendelenmiş soğan kıyma, tuz, karabiber ve unla yoğrulur; eller zeytinyağıyla yağlanarak hamurun ele yapışması önlenir. Yoğurma, soğanların ayırt edilemeyecek hale gelmesiyle tamamlanır. Hamur 100 gramlık bezelere ayrılır, un serpilmiş tahtada 1-1,5 cm kalınlığında yuvarlanıp 2,5-3 cm uzunluğunda mekik şekline getirilir ve unlu tepsiye dizilir. Köfteler 150 ml kızgın zeytinyağında kızartılarak süzülür; gerekirse soğuduktan sonra derin dondurucuda saklanabilir.

Yemeğin pişirilmesinde ise şu bileşenler kullanılır:

• 50 ml zeytinyağı
• 100 g soğan
• 110 g domates
• 40 g domates salçası
• 40 g biber salçası
• 100 g haşlanmış nohut
• 1 litre sıcak su
• 3 diş sarımsak
• 1 limon suyu
• ½ demet maydanoz

Soğanlar zeytinyağında sararana kadar kavrulur, ardından domates, salçalar ve sıcak su eklenerek kaynatılır. Nohut ve kızartılmış köfteler ilave edilir; köfteler yumuşayana kadar yaklaşık 30 dakika orta ateşte pişirilir. Dövülmüş sarımsak limon suyunda çırpılarak yemeğe katılır ve bir taşım daha kaynatılır. Servis sırasında üzerine maydanoz yaprakları eklenerek sunulur.

Özellikler ve Denetim

Köfteler 1-1,5 cm kalınlığında ve 2,5-3 cm uzunluğunda mekik şeklinde olup, ekşi tat limon suyu ve sarımsakla sağlanır. Üretim, Milas’ın coğrafi sınırları içinde gerçekleştirilir ve bu sınırlar dışında üretimi mümkün değildir. Denetimler, Milas Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda, Milas İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nden uzmanlarla yılda bir kez veya şikayet üzerine yapılır. Denetim, malzeme uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve mahreç işareti kullanımını kapsar.

Milas ekşili köfte, sade ama özenli hazırlanışıyla Milas’ın mutfak kimliğini ortaya koyar; coğrafi işaret statüsüyle hem kültürel mirası korur hem de standardizasyon sağlar.