Muğla çam balı, Türkiye'nin güneybatısında yer alan Muğla ilinin belirli ilçelerinde üretilen ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında menşe adıyla tescillenmiş bir salgı balıdır. Tescil işlemi 15 Ağustos 2018 tarihinde tamamlanmıştır. Tescil ettiren kurum Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği’dir.
Coğrafi Sınır
Muğla Çam Balı yalnızca Muğla ilinin Bodrum, Dalaman, Datça, Fethiye, Kavaklıdere, Köyceğiz, Menteşe, Milas, Ortaca, Seydikemer, Ula ve Yatağan ilçelerinde üretilmektedir. Üretimin tüm aşamaları bu coğrafi sınır içinde gerçekleşir.
Üretim Süreci
Muğla çam balı, kızılçam ağaçlarında (Pinus brutia) yaşayan çam pamuklu koşnili (Marchalina hellenica) adlı böceğin salgıladığı şekerli özsuyu arıların toplamasıyla oluşur. Koşnil, çam özsuyundaki proteini alırken şekerli kısmı dışarı atar; arılar bu maddeyi toplayarak bala dönüştürür. Üretim dönemi 15 Ağustos – 30 Kasım tarihleri arasındadır ve hava koşullarına bağlı olarak yılda 2–3 hasat yapılabilir. Üretim sürecinde besleme yapılmadan bal hasadı gerçekleştirilir; koloniler kışa bal stoğuyla hazırlanır.
Muğla Çam Balı (AA)
Üretim Çeşitleri
- Petekli çam balı: Saf balmumundan hazırlanmış temel peteklerde veya arıların doğal olarak oluşturduğu peteklerde depolanan ve en az %80’i sırlanmış olarak satışa sunulan bal türüdür.
- Karakovan çam balı: Temel petek kullanılmadan, karakovanlarda arılar tarafından peteğiyle birlikte üretilen baldır. Bu tür süzme bal olarak piyasaya arz edilmez.
- Süzme çam balı: Sırlanmış yavrusuz peteklerden santrifüj yöntemiyle elde edilen baldır.
Fiziksel ve Kimyasal Özellikler
Muğla çam balı, koyu renkli, yeşilimsi fluoresans tonlarında, odunsu ve taze aromalı bir baldır. Tatlılığı orta düzeyde, asitliği zayıf, kristalleşme oranı düşüktür. Düşük su içeriği sebebiyle yüksek tutarlılığa sahiptir. Kimyasal açıdan çiçek ballarından ayıran en belirgin özelliklerinden biri elektriksel iletkenliğinin 0,9 mS/cm’den büyük olmasıdır. Ayrıca yüksek mineral madde içeriği (demir, mangan, çinko) ile bilinir.
Fizikokimyasal parametreleri arasında en fazla %18 nem, en az 47 g/100 g fruktoz + glukoz, en az 400 mg/kg prolin ve en fazla 15 mg/kg HMF yer alır. Balın delta Cl3 değeri -22,5 ve daha negatiftir.
Ayırt Edici Özellikler
Dünya çam balı üretiminin %90–92’si Türkiye’de yapılmakta olup, bunun %75–80’i Muğla’da gerçekleşmektedir. Muğla’nın %68’i ormanlarla kaplıdır ve çam sahalarının %14,46’sı koşnil ile bulaşıktır. 385 orman köyünden 260’ında koşnilli sahalar mevcuttur. Muğla, çam pamuklu koşnilinin doğal yaşam alanı olarak kabul edilir.
Muğla çam balı, duyusal testlerle ve laboratuvar analizleriyle diğer ballardan kolaylıkla ayırt edilebilir. Organoleptik analizlerde odunsu ve balsamsı aroması, reçine ve çam kokusu ile öne çıkar. Balın koyu rengi ve yüksek mineral içeriği, bölgenin toprak yapısının çeşitliliğine bağlanmaktadır.
Denetim
Ürünün denetimi Muğla Arı Yetiştiricileri Birliği koordinasyonunda, Muğla İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nden uzmanların yer aldığı dört kişilik bir kurul tarafından yürütülür. Denetimler hasat dönemi (Eylül–Kasım) ve paketleme dönemi (Aralık) olmak üzere yılda iki kez periyodik olarak yapılır. Fiziksel ve kimyasal uygunluk, menşe adı amblemi ve logo kullanımı kontrol edilir. Gerekli durumlarda numune alınarak analiz yapılır.