Nallıhan İğne Oyası, Ankara’nın Nallıhan ilçesine özgü, iğneyle yapılan üç boyutlu bir el sanatıdır. İpek veya sentetik iplik kullanılarak üretilen bu oya, genellikle takı ve süsleme amaçlı kullanılır ve kadınlar tarafından uzun süren, emek yoğun bir süreçle ortaya çıkar. Zamanla ipek ipliklerin yanı sıra farklı iplik türleri de kullanılmaya başlanmış, ancak bölgeye özgü teknikler korunarak günümüze ulaşmıştır. Nallıhan İğne Oyası, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 15 Şubat 2018 tarihinde “Mahreç İşareti” olarak tescil edilmiştir ve Nallıhan Kalkınma Vakfı tarafından korunmaktadır.

^{Nallıhan İğne Oyası (Türk Patent)}

Ayırt Edici Özellikler

Nallıhan İğne Oyası, kendine özgü “ip bükme” tekniğiyle dikkat çeker. Bu teknik, ipliğin bükülerek sert bir yapı kazanmasını sağlar ve oyanın dayanıklılığını artırır. Bu yöntem, oyaya kolalı gibi sert bir duruş kazandırır ve herhangi bir kimyasal sertleştirici veya tel/misina gibi malzemeler kullanılmaz. Oya, tülbent veya kumaş üzerine doğrudan işlenmez; motifler ayrı bir “kök” üzerine hazırlanır ve sonradan örtüye eklenir. Bu, örtünün eskimesi durumunda oyanın başka bir örtüye kolayca aktarılmasını sağlar. Ayrıca, Nallıhan İğne Oyası bağımsız bir şekilde, kumaşa bağlı olmadan da kullanılabilir.

Kullanılan motifler genellikle bitkisel temalara dayanır; meyve, yaprak ve özel çiçek desenleri yaygındır. Bunun yanı sıra kelebek gibi figüratif motifler, “çapkın bıyığı” veya “saray süpürgesi” gibi sembolik desenler, sepet ve çanta gibi nesnel motifler ile çeşitli geometrik desenler de görülür. Üreticinin yaratıcılığına bağlı olarak farklı desenler de ortaya çıkabilir.

Üretim Süreci

Nallıhan İğne Oyası üretimi, “ip bükme”, “kök çekme” ve “motif oluşturma” olmak üzere üç temel aşamadan oluşur:

İp Bükme

İp bükme, oyanın sert ve dayanıklı yapısını oluşturan temel tekniktir. İpek veya sentetik iplik, makine veya geleneksel yöntemlerle bükülür. Makineyle bükme işleminde iplik, bir kancaya takılır ve sola, ardından sağa bükülerek çatlatılır. Geleneksel yöntemde ise iplik, ayak parmağına veya çoraba tutturulmuş bir iğneye dolanır ve benzer bir bükme işlemi uygulanır. Bu süreç, ipliğin motif oluşturmaya hazır hale gelmesini sağlar.

Kök Çekme

Nallıhan İğne Oyası, kumaştan bağımsız bir kök üzerine inşa edilir. Kök, zincir çekme tekniğiyle hazırlanır ve genellikle 3,5-4 metre uzunluğundadır. Firkete ve 18 numara çelik tığ kullanılarak, üç katlı iplikle zincir çekilir ve “karga bağırsağı” adı verilen teknikle iplik hazırlanır. Zincirler uzatılarak firketeye takılır ve “bacak” adı verilen kısımlar oluşturulur. Bu bacaklar, motiflerin işleneceği temel yapıyı oluşturur.

Motif Oluşturma

Motifler, bükülmüş ipliklerin balmumuyla sertleştirilip iğneye geçirilmesiyle başlar. İğne, bacakların üzerine batırılarak ilmekler oluşturulur ve motifler adım adım şekillendirilir. İlmekler artırılarak veya eksiltilerek istenen desen ortaya çıkar. Motifler, bitkisel, figüratif, sembolik, nesnel veya geometrik olabilir ve üreticinin yaratıcılığına göre çeşitlenir.

Coğrafi Bağlantı ve Denetim

Nallıhan İğne Oyası, Nallıhan ilçesinin kültürel ve ekonomik mirasının bir parçasıdır. Nesilden nesile aktarılan bu sanat, ilçede geliştirilen özel tekniklerle benzersiz bir kimlik kazanmıştır. Üretimin tüm aşamalarının Nallıhan ilçesinde gerçekleşmesi zorunludur, ancak kullanılan malzemelerin ilçeden temin edilmesi şart değildir.

Oyanın coğrafi işaret tesciline uygunluğu, Nallıhan Kalkınma Vakfı koordinasyonunda bir denetim komisyonu tarafından yılda en az iki kez denetlenir. Komisyon, Nallıhan Halk Eğitim Merkezi, Nallıhan Turizm Gönüllüleri Derneği, Nal-ETİK Kooperatifi ve Han-İpek Kooperatifi’nden temsilcilerden oluşur. Denetimlerde, kökün kumaştan bağımsız yapılması, ipin bükülmesi ve sertleştirici madde kullanılmaması gibi özellikler kontrol edilir. Tüketici şikayetleri üzerine ek denetimler yapılabilir ve denetim raporları hazırlanır.