Nazilli pidesi, Aydın ilinin Nazilli ilçesi ve çevresinde geleneksel olarak üretilen, mahreç işaretiyle tescillenmiş bir yerel pide çeşididir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 18 Kasım 2020 tarihinde tescillenmiş olan bu ürün, Nazilli Ticaret Odası tarafından coğrafi işaret korumasına alınmıştır. Üretimi yalnızca Nazilli, Kuyucak, Karacasu, Bozdoğan, Yenipazar, Sultanhisar ve Buharkent ilçelerinde gerçekleştirilebilir.
Çeşitleri ve Şekilsel Özellikleri
Nazilli pidesi, malzeme ve biçim farklılıklarına göre dört ana türde üretilir:
- Kıymalı Pide: Uzunlamasına, kayık biçiminde; tabanı düz, kenarları hafif kıvrılmış ve üzeri açıktır. Yaklaşık 25 cm uzunluğundadır.
- Yumurtalı Peynirli Pide: Kıymalı pideyle aynı biçimde hazırlanır; iç harcı tulum peyniri, yumurta ve maydanozdan oluşur.
- Yuvarlak Kıymalı Pide (Nazilli Gülü): Daire şeklinde, yaklaşık 15 cm çapında hazırlanır. Tabanı düz, kenarları hafif kıvrılmıştır.
- Tahinli Pide: Tatlı olarak tüketilen bu çeşidi daire şeklinde ve ince hamurla hazırlanır. Yaklaşık 20 cm çapındadır ve hafif tereyağlı, bisküviyi andıran bir tada sahiptir.
Ayırt Edici Özellikleri
Nazilli pidesini benzer ürünlerden ayıran temel unsurlar şunlardır:
- Odunlu taş fırınlarda pişirme: Radyasyon yöntemiyle gerçekleşen ısı transferi, pidenin renk, sertlik ve duyusal özelliklerini farklılaştırır.
- Ustalık ve el hüneri: Hamurun hazırlanmasından servise kadar tüm aşamalar usta tarafından elle gerçekleştirilir. Hamur açma sırasında uygulanan tokatlama ve havaya atma işlemi hem teknik hem ritüel işlev taşır.
- Yoğun iç malzeme: Kıymalı ve peynirli pidelerde iç malzeme o kadar yoğundur ki alttaki hamur görünmez. Hamur kalınlığı en az 1-1,5 cm’dir.
- Yöresel malzeme kullanımı: Et ve peynir tercihen yörede yetişen hayvanlardan elde edilir.
Hazırlanışı
Hamur yalnızca beyaz buğday unundan yapılır; su, tuz ve maya ile elle yoğurulur. En az 2 saat serin ortamda dinlendirilir. Günlük üretilen hamur, tüketilmeyen gün sonu hamurlarıyla karıştırılmaz.
İç harçlar ürün türüne göre değişir:
- Kıymalı harç: Az yağlı dana kıyması (tercihen dananın ön bacakları ile vücudunun birleştiği bölgeden), domates, soğan, maydanoz ve tuz ile hazırlanır.
- Peynirli harç: Rendelenmiş tulum peyniri, yumurta ve maydanoz karışımıdır.
- Tahinli harç: Pide hamuru, susam tahini, toz şeker ve tereyağı ile yoğurularak hazırlanır.
Pidenin fırında pişme süresi ateş yoğunluğuna göre 3-6 dakika arasında değişir. Fırın içindeki konumlandırma bile lezzet üzerinde belirleyici rol oynar. Piştikten sonra pidenin üzerine ve kenarlarına tereyağı sürülür; isteğe göre turunç veya limon sıkılabilir.
Coğrafi Sınır ve Denetim
Nazilli pidesinin üretimi, yöreyle ün bağı taşıyan geleneksel yöntemlere dayandığı için yalnızca belirlenen coğrafi sınır içinde yapılabilir. Denetimler, Nazilli Ticaret Odası koordinasyonunda, Nazilli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Adnan Menderes Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü temsilcilerinden oluşan üç kişilik bir merci tarafından yılda en az bir kez gerçekleştirilir. Denetimlerde ürünün amblem kullanımı, üretim yöntemi ve malzeme oranları kontrol edilir.