Ömeriye Camii, Gaziantep’in en eski camilerinden biridir. Cami, Düğmeci Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Kentin en eski dini yapısı olarak bilinen cami, hem tarihî hem de mimarî açıdan büyük önem taşır. Halk arasında “Ömereyn Camii” olarak da adlandırılır; bu ad “İki Ömer” anlamına gelir.

Tarihçe

Camiye ilişkin en erken tarihli yazılı belgeler, yapının Eyyûbîler döneminde (1210 / H. 607) mevcut olduğunu gösterir. Üzerinde yer alan üç adet onarım kitabesine göre yapı; 1210, 1785 ve 1850 yıllarında onarım geçirmiştir.

Caminin ilk inşa tarihi ve banisi kesin olarak bilinmemekle birlikte, halk arasında farklı rivayetler vardır. Bu rivayetlere göre cami, Halife Hz. Ömer döneminde (7. yüzyıl ortaları) inşa edilmiş veya Hz. Ömer’in torunu Ömer bin Abdülaziz tarafından yaptırılmıştır. Bazı kaynaklarda ise caminin Halife Hz. Ömer tarafından yaptırıldığı, torunu Ömer bin Abdülaziz tarafından restore edildiği belirtilmektedir. Bu nedenle yapı, halk arasında “Ömereyn (İki Ömer)” adıyla da anılır.

1210 tarihli onarım kitabesi, caminin Eyyûbî egemenliği döneminde var olduğunu kanıtlamaktadır. Ancak bu kitabe üzerinde “Ömeriye” isminin geçmemesi, söz konusu taşın daha sonra başka bir yapıdan getirilmiş olabileceği ihtimalini doğurmuştur.

Mimari Özellikler

Ömeriye Camii, Gaziantep taş işçiliğinin erken dönem örneklerinden biri olarak kabul edilir. Yapının en belirgin özelliği, beyaz (ak) ve siyah (bazalt) taşların dönüşümlü olarak kullanılmasıyla oluşturulan cephe düzenidir. Bu iki renkli taş örgü, camiye özgün bir görsellik kazandırır.

Caminin taç kapısı ve mihrabı, oyma taş işçiliğinin zarif örneklerini yansıtır. Mihrabın çevresi geometrik ve bitkisel motiflerle süslenmiştir. Minare, yapının kuzeyinde yer almakta olup tek şerefelidir. Minarenin şerefesindeki korkuluklarda ince taş oymacılığı dikkat çeker.

Minarenin gövdesinde 1920 Gaziantep Savunması sırasında isabet eden şarapnel ve mermi izleri halen görülmektedir; bu durum yapı üzerinde tarihsel bir katman oluşturmuştur. Cami, dikdörtgen planlı sade bir harime sahiptir; yapının iç mekân düzeni yalındır ancak taş süsleme detayları bakımından zengindir.

Taş işçiliği, yapı bütününde özenli biçimde işlenmiş olup, özellikle giriş kapısı ve mihrap bölümü Antep’teki 18. ve 19. yüzyıl restorasyon üslubunu da yansıtır. Bu özellikleriyle Ömeriye Camii, hem Eyyûbî dönemi taş işçiliği hem de Osmanlı onarım geleneği açısından önemli bir kültürel miras örneğidir.

^{Ömeriye Camii (Gaziantep Büyükşehir Belediyesi)}

Rivayetler ve Halk İnançları

Gaziantep halkı arasında Ömeriye Camii ile ilgili çeşitli söylentiler bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olanı, caminin her yıl toprağa biraz daha gömüldüğü ve tamamen battığında kıyametin kopacağı inancıdır. Bu anlatı, caminin kutsallığına atfedilen halk inançlarının bir yansımasıdır.

Koruma Durumu

Cami, çeşitli dönemlerde onarım görmüş ve Gaziantep İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından koruma altına alınmıştır. Yapı, kentteki en eski İslamî miraslardan biri olarak hem dini turizmin hem de kültürel mirasın önemli bir parçasıdır.