Othello Kalesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Gazimağusa kentinde, limanı korumak amacıyla inşa edilmiş olan tarihi bir savunma yapısıdır. Kıbrıs adasının doğusunda, Akdeniz'e açılan önemli bir ticaret ve askeri noktada konumlanmıştır. Kale, surlarla çevrili Gazimağusa şehrinin denize açılan kapısı niteliğindeki “Deniz Kapısı”nı (Porta del Mare) koruma görevini üstlenmiştir.

Tarihi Gelişimi

Kalenin kökeni 11. yüzyıla kadar gitmekte olup, ilk olarak bölgede Tire Prensi tarafından bir kule ve surlar inşa edilmiştir. Bugünkü yapının temel formu ise 14. yüzyılda, adayı yöneten Lüzinyanlar döneminde “Liman Kalesi” adıyla inşa edilmiştir. Bu dönemde kale, sadece askeri bir savunma noktası değil, aynı zamanda kraliyet ailesine mensup kişilerin ve hizmetkârların yaşadığı bir yerleşim alanı olarak da kullanılmıştır.

Kale, 1489 yılında Venediklilerin adayı ele geçirmesiyle birlikte yeniden yapılandırılmıştır. Dönemin askeri teknolojisine uyum sağlamak adına Lüzinyanlardan kalan dikdörtgen kuleler, top ve barut kullanımına daha uygun olan dairesel kulelerle değiştirilmiş, kalın surlar güçlendirilmiş ve kale bir topçu tabyasına dönüştürülmüştür. Bu dönemde, kale şehrin ana savunma unsurlarından biri haline gelmiş, çevresi derin hendeklerle çevrilmiştir.

1492 yılında Venedik’in koruyucu azizi olan St. Mark’ın kanatlı aslan kabartması, kalenin ana giriş kapısının üzerine yerleştirilmiştir. Kabartmanın altında, kaleyi bu haliyle yeniden inşa ettiren Venedikli kaptan Nicolo Foscarini’nin adı yer almaktadır. Kale ile ilgili bir diğer önemli figür ise, Gazimağusa surlarının restorasyonunda ve yeni kent planlamasında rol alan inşaat mühendisi Giovanni San Michele’dir.

^{Othello Kalesi (Kuzey Kıbrıs)}

Mimari Özellikleri

Othello Kalesi, yuvarlak kuleler, topçu bataryaları, mazgallı siperler ve geniş bir avlu ile karakterizedir. Kalenin içinde, Lüzinyanlar dönemine ait büyük bir tonozlu salon, yurt ve yemekhane olarak kullanılan beş ayrı tonozlu oda yer almaktadır. Bu odalardaki Gotik kirişler ve duvarlara sabitlenmiş ahşap çiviler, dönemin mimari estetiğini yansıtır. Kaleye ait iç koridorlar, askerlerin savaş sırasında hızlı hareket etmelerine olanak sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Girişte bulunan ve Kıbrıs’taki en eski ahşap kapılardan biri olarak kabul edilen kapı, dikkat çekici bir unsurdur. Kalenin avlusunda 400 yılı aşkın geçmişe sahip antika toplar, Osmanlı ve İspanyol yapımı bronz silahlar ile çeşitli demir gülleler sergilenmektedir. Bu gülleler kalenin savaş tarihine ait somut kalıntılar olarak günümüze ulaşmıştır.

Tarihi Haritalarda Yeri ve Önemi

Kale, 16. yüzyıl haritacıları tarafından çizilen gravürlerde sıkça tasvir edilmiştir. 1597 tarihli Guiseppe Rosaccio gravüründe, kale ile Karpaz Tabya arasında yer alan Aziz Dominik Kilisesi (St. Dominic) dikkat çeker. S. Gibellino’nun 1571 tarihli çiziminde de bu kilise 5 numara ile gösterilmiş ve Othello Kalesi ile olan konumu net bir şekilde belirtilmiştir. Her iki gravür, kalenin ve yakın çevresindeki kiliselerin, dönemin harita sanatında yalnızca önemli yapıların temsil edilmesi geleneği doğrultusunda kayda geçirildiğini göstermektedir.

^{Othello Kalesi (Youtube /Ada Kıbrıs)}

Shakespeare ve Othello İlişkisi

Kale, adını İngiliz oyun yazarı William Shakespeare’in 1603’te yazdığı “Othello” adlı trajedisinden alır. Oyun, Kıbrıs'ta bir liman kentinde geçer ve başkarakter Othello, Venedikli bir komutan olarak tanıtılır. Bazı tarihçiler, Shakespeare’in esin kaynağının Venedikli vali Christophoro Moro olabileceğini, yazarın bu ismi “Moor” (Mağripli) ile karıştırarak hikâyeyi Faslı bir karakter üzerine kurguladığını öne sürmektedir.

Osmanlı Dönemi ve Sonrası

1571 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun Kıbrıs Seferi ile kale Osmanlıların eline geçmiştir. Osmanlı dönemi sonrasında da askeri ve stratejik önemini sürdüren kale, zamanla yerel halkın belleğinde “geçilmez kale” olarak anılmıştır. 1566 yılında bir dönem hapishane olarak da kullanılmıştır.

Modern Dönem ve Turistik Kullanım

2014 yılında restorasyona alınan kale, 3 Temmuz 2015 tarihinde yeniden ziyarete açılmıştır. Günümüzde Gazimağusa’nın en önemli turistik ve kültürel varlıklarından biri olarak kabul edilmektedir. Kalenin tepe noktalarından, Lala Mustafa Paşa Camii ve Gazimağusa şehir manzarası izlenebilir.

Kalenin avlusu ve tonozlu salonu zaman zaman konser, sergi ve tiyatro gibi kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır. Bu da Othello Kalesi’ni sadece tarihî bir anıt değil, aynı zamanda yaşayan bir kültür merkezi hâline getirmiştir.