Pazaryolu, Türkiye'nin Erzurum iline bağlı bir ilçedir. İl merkezinin kuzeydoğusunda konumlanan ilçe, tarihî ve doğal güzellikleriyle öne çıkar. Karadeniz Bölgesi'ne olan yakınlığı nedeniyle bu bölgenin iklimsel ve kültürel özelliklerinden de etkilenmiştir.
Pazaryolu (Pazaryolu Kaymakamlığı)
Tarih
Pazaryolu ve çevresinin tarihi oldukça eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Bölgede yapılan arkeolojik araştırmalar, yerleşimin Paleolitik döneme kadar indiğini göstermektedir. Daha sonraki dönemlerde Hitit, Urartu, Roma ve Bizans gibi farklı medeniyetlerin egemenliği altında kalmıştır. Malazgirt Zaferi'nin ardından Anadolu'nun Türkleşme sürecinde, bölgeye Türkmen beylikleri yerleşmiş ve zamanla Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası hâline gelmiştir.
Osmanlı döneminde yerleşim, önemli bir ticaret yolu üzerinde bulunması sebebiyle canlı bir pazar yeri olarak önemini korumuştur. Cumhuriyet'in ilanından sonra Erzurum'a bağlı bir nahiye olarak varlığını sürdüren Pazaryolu, 1990 yılında ilçe statüsü kazanmıştır. İlçenin adı, geçmişte kurulan ve bölge ekonomisine katkı sağlayan pazarlardan gelmektedir.
Coğrafya
Pazaryolu, Erzurum il merkezinin yaklaşık 110 kilometre kuzeydoğusunda yer alır. İlçe, kuzeyinde Artvin'in Yusufeli ilçesi, doğusunda Tortum ilçesi, güneyinde Erzurum merkez ve batısında İspir ilçesi ile komşudur. Yüzölçümü yaklaşık olarak 1.148 kilometrekaredir.
İlçe arazisi, genel olarak dağlık ve engebeliktir. Kuzey Anadolu Dağları'nın bir uzantısı olan bu bölgede, yüksek platolar ve derin vadiler bulunur. Başlıca yükseltileri arasında Soğanlı Dağları yer alır. İlçe sınırları içerisinde önemli akarsular bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi, Karadeniz'e dökülen Çoruh Nehri'nin kollarından biri olan Tortum Çayı'dır. Bu akarsu ve kolları, bölgenin bitki örtüsü ve yerleşimleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
Pazaryolu (Pazaryolu kaymakamlığı)
İklim
Pazaryolu'nda Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş tipi hüküm sürer. Yazları serin ve yağışlı, kışları ise soğuk ve kar yağışlı geçer. Yüksek rakımlı bölgelerde kar örtüsü uzun süre kalabilir. İlkbahar ve sonbahar mevsimleri ise ılıman ve yağışlıdır. Bu iklim özellikleri, bölgenin bitki örtüsünün çeşitliliğini etkilemiştir.
Nüfus
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ADNKS 2024 verilerine göre Pazaryolu ilçesinin nüfusu 3.786'dır. Bir önceki yıla göre 125 kişilik bir azalma göstermiştir. Nüfusun büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşamaktadır. Ancak son yıllarda ilçe merkezine doğru bir nüfus hareketliliği de gözlemlenmektedir.
Ekonomi
Pazaryolu ekonomisi, geleneksel olarak tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Başlıca tarım ürünleri arasında buğday, arpa, mısır, patates ve fasulye sayılabilir. Meyvecilik de son yıllarda gelişme göstermekte olup, özellikle elma ve armut üretimi yapılmaktadır.
Hayvancılıkta ise büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yaygındır. Mera ve yaylakların geniş olması, hayvancılığın bölge ekonomisindeki önemini korumasını sağlamıştır.
Son yıllarda arıcılık da önemli bir ekonomik faaliyet hâline gelmiştir. Bölgenin zengin bitki örtüsü, kaliteli bal üretimini desteklemektedir.
Turizm de ilçe ekonomisi için potansiyel bir gelir kaynağıdır. Doğal güzellikler, tarihi yapılar ve yöresel ürünler, turizmi canlandırma çabalarını desteklemektedir.
Turizm, Kültür ve Mutfak
Pazaryolu, doğal güzellikleri ve tarihî dokusuyla dikkat çekmektedir. İlçede bulunan yaylalar, trekking ve doğa yürüyüşleri için uygun alanlar sunar. Özellikle ilkbahar ve yaz aylarında yeşilin farklı tonlarına bürünen bu yaylalar, ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.
Tarihî yapılar açısından, Osmanlı döneminden kalma camiler ve köprüler bulunmaktadır. Bu yapılar, bölgenin kültürel mirasını yansıtmaktadır. Ayrıca yöresel el sanatları da ilçenin kültürel zenginliğinin bir parçasıdır.
Pazaryolu mutfağı, Karadeniz ve Doğu Anadolu mutfaklarının etkileşimini yansıtır. Mıhlama, hıngel, su böreği gibi yöresel lezzetlerin yanı sıra, et yemekleri ve sebze ağırlıklı yemekler de önemli bir yer tutar. Özellikle yörede üretilen doğal ürünlerle hazırlanan kahvaltılar oldukça meşhurdur. Bal ve tereyağı gibi ürünler sıklıkla tercih edilir.
Çoruh Nehri (Erzurum Valiliği)
