Pervane Medresesi, Sinop il merkezinde, Alaaddin Camii’nin kuzeyinde yer alan tarihi yapıdır. Medrese, Anadolu Selçuklu veziri Muînüddin Süleyman Pervâne tarafından, Sinop’un ikinci kez fethi anısına H. 661 (M. 1262–63) yılında inşa ettirilmiştir. Kitabesine göre yapının inşası, Sinop’un Trabzon Rum İmparatorluğu’ndan alınmasından sonra gerçekleştirilmiştir. Medrese, Pervâneoğulları Beyliği döneminde kültürel faaliyetlerin önemli bir merkezi olmuştur. 1889 yılında Konya mutasarrıfı Faik Bey döneminde bazı kısımları onarılmış, ana eyvanın önü kapatılarak oda hâline getirilmiştir. Yapı 1932 ile 1970 yılları arasında müze olarak kullanılmış, 2002 yılında ise Sinop Valiliği tarafından çarşı işlevi kazandırılmıştır.

^{Pervane Medresesi (Türkiye Kültür Portalı)}

Mimari Özellikleri

Medrese, kuzey–güney doğrultusunda uzanan dikdörtgen planlı, açık avlulu ve iki eyvanlı bir yapıdır. Avlunun doğu ve batı yönlerinde kemerli revaklara açılan odalar sıralanmıştır. Yapı genel olarak kesme taş ve moloz taş malzeme kullanılarak inşa edilmiştir. Giriş cephesi tamamen mermerden yapılmış, taş işçiliği ve kabartma süslemeleri ile dikkat çeken anıtsal bir portale sahiptir. Ana eyvan ve giriş eyvanının her iki yanında odalar yer almakta, ana eyvanın doğusunda türbe, batısında ise üstü açık bir mekân bulunmaktadır.

Avlunun ortasında sekizgen bir platform üzerine yerleştirilmiş sekizgen bir havuz yer alır. Platformun köşelerinde şadırvana ait olduğu düşünülen kare kesitli sütun kaideleri mevcuttur. Revaklar, üçer sütunlu kemerlerle avluya açılmakta olup, bu sütunların bir kısmı antik yapılardan devşirilmiştir. Revakların arkasında on bir adet oda yer alır. Bu odaların içinde ocak ve büyük pencereler bulunmaktadır. Tonozla örtülü olan odaların bir kısmı doğu–batı, bir kısmı ise kuzey–güney doğrultusunda yerleştirilmiştir.

Giriş eyvanı güney cephede, ana eyvan ise kuzey cephede yer almaktadır. Ana eyvan, avlu seviyesinden daha yüksek tutulmuştur. Güneydeki giriş eyvanının sağında ve solunda iki oda bulunur. Ana eyvanın doğusunda bulunan türbede, Pervâneoğulları’nın son hükümdarı Gazi Çelebi ve kızının kabirleri yer almaktadır. Gazi Çelebi’nin mezar kitabesi Hicrî 722 (M. 1322) tarihini taşımaktadır. Kitabeye göre bu alan, Mesud Çelebi’nin oğlu Gazi Çelebi’ye aittir.

Kitabeler ve Onarımlar

Medreseye ait iki kitabe mevcuttur. Biri güney cephedeki giriş portalinde, diğeri ise kuzey cephedeki ana eyvan kapısı üzerindedir. Giriş portalindeki Arapça yazılı kitabe yedi satırdan oluşmakta olup medresenin H. 661 (M. 1262–63) yılında Süleyman Pervâne tarafından inşa ettirildiğini belirtmektedir. Ana eyvan kapısı üzerindeki Osmanlı Türkçesiyle yazılmış diğer kitabe ise 1307/1889 yılında gerçekleştirilen onarıma işaret eder. Bu onarım, Konya mutasarrıfı Faik Bey döneminde yapılmıştır.

Plan ve Tipoloji

Pervane Medresesi, iki eyvanlı ve açık avlulu plan şeması ile XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu medreseleri arasında yer alır. Plan tipolojisi bakımından Kayseri Afgunu Medresesi, Karaman Hatuniye Medresesi ve Amasya Bimarhane gibi yapılarla benzerlik göstermektedir. Türbe, avlunun kuzeydoğu köşesinde ana eyvana bitişik şekilde konumlanmıştır. Bu yerleşim şekli, dönemin bazı diğer Selçuklu medreselerinde de görülmektedir.

Malzeme ve Koruma Durumu

Yapıda kesme taş kısımlarda nispeten daha özenli bir işçilik görülmekte, moloz taşla inşa edilen alanlarda ise düşük kaliteli bir işçilik göze çarpmaktadır. Yapının çeşitli bölümlerinde zamanla farklı malzemelerle onarımlar yapılmıştır. Revaklarda devşirme malzemeler kullanılmış, portallerde bitkisel ve geometrik motiflerle süslemeler uygulanmıştır. Taşlarda yosunlanma ve bazı duvarlarda çatlaklar gözlemlenmiştir, bu da yapıdaki nem problemini göstermektedir. Yapı genel olarak iyi durumda olmakla birlikte, rutubet ve havalandırma eksikliği gibi nedenlerle kısmi bozulmalar meydana gelmiştir.