Plevne Marşı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda (93 Harbi) Gazi Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun Plevne'de gösterdiği direnişi ve kahramanlığı konu alan, halk arasında doğmuş türkülerden bestelenmiş bir marştır. Marş, savaşın sembollerinden biri hâline gelmiş ve hem Osmanlı coğrafyasında hem de dünyada geniş yankı uyandırmıştır.
Plevne Marşı (Üstâd Kemânkeş)
Tarihsel Arka Plan
Plevne Muharebeleri, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın batı cephesinde, 8 Temmuz-10 Aralık 1877 tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Gazi Osman Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, sayıca ve teçhizatça üstün Rus-Rumen kuvvetlerine karşı 145 gün boyunca bir savunma sergilemiştir. Bu direniş, Osmanlı askerî tarihinin en parlak sayfalarından biri olarak kabul edilir ve halkın moral kaynağı olmuştur.
Plevne Muharebeleri Temsili Görsel (Yapay Zekâ ile Oluşturulmuştur.)
Plevne Türkülerinin Ortaya Çıkışı
Plevne muharebeleri sırasında, halk ve askerler arasında doğal olarak ortaya çıkan türküler, savaşın hikâyesini, kahramanlıkları ve duyguları yansıtmıştır. Bu türküler, sözlü kültür aracılığıyla kuşaktan kuşağa aktarılmış ve farklı coğrafyalarda yaşayan Türk toplulukları tarafından benimsenmiştir. Mehmet Naci Önal'ın Plevne Türküleri adlı çalışmasında, Balkanlar, Kırım, Kerkük, Kazakistan ve Türkiye'de söylenen toplam 51 adet Plevne türküsü derlenmiştir.【1】
Plevne Marşı'nın Bestelenişi
Plevne türküleri arasından en çok tekrarlanan dörtlükler, ilk kez Mızıka-i Hümayun bando şeflerinden Miralay Mehmet Ali Bey (1825-1895) tarafından bir marş olarak bestelenmiştir. Bu beste, türkülerin geniş coğrafyalara yayılmasında önemli bir rol oynamıştır. Marşın güftesi, farklı kaynaklarda değişik dörtlüklerle yer almıştır.
Marşın Sözleri ve Müzikal Yapısı
Plevne Marşı, hece ölçüsüne dayalı olup genellikle 8 ve 11 heceli bentlerden oluşmaktadır. Marşın sözlerinde Tuna Nehri, Gazi Osman Paşa'nın direnişi, vatan sevgisi ve düşmana karşı duruş gibi temalar işlenmiştir. İşte marşın bilinen bir versiyonu:
Tuna Nehri akmam diyor
Etrafımı yıkmam diyor
Şanı büyük Osman Paşa
Pilevne'den çıkmam diyor
Olur mu böyle olur mu
Evlât babayı vurur mu
Sizi millet hainleri
Bu dünya size kalır mı
Kılıcımı vurdum taşa
Taş yarıldı baştan başa
Namı büyük Osman Paşa
Askerinle binler yaşa.【2】
Plevne Marşı'nın Yayılımı ve Etkisi
- Osmanlı Coğrafyasında: Plevne Marşı, savaştan sonra da Osmanlı topraklarında büyük bir coşkuyla söylenmeye devam etmiştir. Halk arasında moral ve millî birliğin sembolü hâline gelmiştir.
- Dünya Basını ve Kamuoyunda: Plevne direnişi ve Gazi Osman Paşa, dünya basınında geniş yer bulmuş; marş, bu ilginin bir parçası olarak yurt dışında da tanınmıştır.
- Kültürel Miras: Plevne Marşı, günümüzde hâlâ Türk askerî müziği repertuvarında yer almakta ve tarihî önemini korumaktadır. Ayrıca Plevne türküleri üzerine yapılan akademik çalışmalar, bu kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılmasına katkı sağlamaktadır.
