Rath Yatra, halk arasında "savaş arabaları alayı" olarak bilinen ve Hindu kültüründe öneme sahip bir dini festivaldir. Kökeni Hindistan’ın doğusunda, Odisha eyaletindeki Jagannath Puri şehrinde bulunan Jagannath Mandir’e dayanır. Festival, Hindu tanrıları Lord Jagannath (Shri Krishna'nın bir formu), kardeşi Balaram ve kız kardeşi Subhadra’nın kutsal ahşap putlarının savaş arabalarına (rath) yerleştirilerek renkli bir alay halinde sokaklarda taşınmasıyla gerçekleşir. Festival her yıl Hindu takvimine göre Ashadh ayının Shukla Paksha’nın ikinci günü (Ashadh Sud Bij) kutlanır ve milyonlarca mürit tarafından izlenir. Rath Yatra, Tanrıların evinden çıkarak halkla buluşmasını simgeler; bu süreçte tanrılar, sıradan insanların yaşamlarına katılır ve onlara kutsal dokunuşlar (darshan) verir. 

^{Rath Yatra (Pexels)}

Kökeni ve Efsaneleri

Rath Yatra’nın kökeni çeşitli Hindu mitolojileri ve kutsal metinlerde anlatılan farklı hikayelere dayanır. En yaygın kabul gören efsanelerden biri, Krishna’nın dayısı Kansa’nın Krishna ve kardeşi Balaram’ı öldürmek istemesiyle ilgilidir. Kansa, Krishna ve Balaram’ı Mathura’ya davet etmek için Akrur’u bir savaş arabasıyla Gokul’a gönderir. Krishna ve Balaram, Gokul’daki gopilerle vedalaştıktan sonra bu arabaya binerler. Bu ayrılış günü, Rath Yatra olarak anılır.^【1】 

Başka bir efsaneye göre Krishna, Saurashtra bölgesindeki Dwarka şehrinde kız kardeşi Subhadra’yı bir savaş arabasıyla şehrin etrafında dolaştırır. Ayrıca Krishna’nın ölümünden sonra bedeni Jagannath Puri’ye sürüklenmiş, burada yerel kral Indradyumna’nın rüyasında aldığı ilhamla kemikler kutsanıp ahşap putlara yerleştirilmiş ve tapınağa konulmuştur. Bu putlar, Vişvakarma adlı ilahi bir marangoz tarafından yapılmış, ancak tamamlanmamış halleriyle her 12 yılda bir yenilenmektedir.^【2】 

Alayın yapıldığı günlerde tapınağın kapıları kapanır; bunun nedeni, tanrıların 108 sürahi suyla yıkanıp ateşlendiğine inanılmasıdır. Tanrıların ateşi, ritüeller nedeniyle “ortam değişikliği” gerektirir ve bu nedenle tanrılar geçici olarak tapınaktan çıkarılarak başka bir yere (efsanelerde teyzelerinin evine) götürülür.^【3】 

^{Puri Ratha Yatra (Flickr)}

Festivalin Önemi ve Ritüelleri

Rath Yatra sadece Jagannath Puri’de değil, Hindistan ve dünya genelindeki birçok Hindu topluluğunda kutlanır. BAPS Swaminarayan mandirlerinde de bu festival gerçekleştirilir; burada küçük putlar arabaya konup şehirde dolaştırılır.^【4】  Müritler, festival sırasında Bhagwan Swaminarayan’a dua ederek dünyevi hayatlarındaki manevi yolculuklarında destek isterler.

Festival boyunca, savaş arabaları binlerce kişi tarafından çekilir. Arabaların yapımı titizlikle, yaklaşık 4.000 tahta parçasından 42 günde tamamlanır ve sadece belirli bir aile tarafından gerçekleştirilir.^【5】  Alay esnasında müritler pirinç, gulal tozu ve çiçekler serper, tanrılara sevgi ve bağlılıklarını gösterirler. Ayrıca tapınağın yolu, yerel kral ya da görevliler tarafından altın bir süpürgeyle temizlenir. Ayrıca festival sırasında arabalarla birlikte fillerin de kullanılması geleneksel bir unsurdur.

^{Ratha Yatra Temsilcileri (Flickr)}

Festivalin Coğrafi Yayılımı ve Günümüzdeki Kutlamalar

Jagannath Puri’deki orijinal Rath Yatra, Hindu dünyasının en büyük festivallerinden biridir. Ancak benzer ritüeller Gujarat, Bengal, Odisha, Madhya Pradesh ve dünya genelinde Hindu topluluklarının bulunduğu birçok yerde kutlanır. Özellikle Gujarat’ta Ahmedabad ve Surat gibi şehirlerde renkli ve kalabalık geçitler düzenlenir. Burada arabalar kamyonlara monte edilerek şehir içinde dolaştırılır. Panna (Madhya Pradesh) gibi bölgelerde de Jagannath’a adanan Rath Yatra festivalleri yapılmakta ve tarihi gelenekler korunmaktadır.

Festivalin Sonrası ve Güncel Tartışmalar

Festival sonunda savaş arabaları sökülür ve tapınağın mutfağında yakacak olarak kullanılır. Jagannath Puri tapınağında bu mutfak, dünyanın en büyük mutfaklarından biri olup her gün on binlerce kişiye yemek hizmeti vermektedir. Filler ise festivalden sonra doğal alanlara bırakılır veya tapınak vakıflarının korumasına alınır.

Ancak son yıllarda fillerle ilgili etik ve koruma kaygıları ön plana çıkmıştır. Özellikle Assam’dan getirilen filler için yapılan uzun tren yolculukları hayvan hakları aktivistleri tarafından protesto edilmiştir.^【6】