Sivasi Hatun Camii, Kayseri'nin Yukarı Develi Câmi-i Kebîr Mahallesi’nde ve Selçuk Sokak'ta bulunmaktadır. Caminin yapım tarihi, kitabelere göre H. 680 / M. 1281/82 yılıdır. Yapı, Selçuklu Sultanı III. Gıyaseddin Keyhüsrev (III. Keykavus) döneminde inşa edilmiştir.

Banileri

Caminin banileri (inşa ettirenleri) taçkapı üzerindeki Arapça kitabelerde belirtilmiştir.

• Taçkapının alınlığındaki sülüs hatla yazılmış Arapça kitâbeden, caminin Selçuklu Sultanı III. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Kitabenin meali şöyledir: "Bu mübarek camiinin yapılmasına Allah mülkünü daim kılsın iki kıblenin özlemi ile tutuşan ümmetlerin dizginlerini elinde bulunduran din ve dünyanın bereketi yüce sultan Kılıçarslan oğlu Keyhusrev zamanında emredilmiştir."
• Taçkapının basık kemerli kapı açıklığının üzerindeki sülüs hatla yazılmış Arapça dört satırlık kitâbede ise, caminin Nasrullah bin Göcersalân (Göçer Aslan oğlu Nasrullah) ile cariyesi Sevasti binti Sâ'd (Sa-d kızı Siva Sitti) tarafından 1281/82 yılında inşa ettirildiği yazılıdır. Kitâbede câriye olduğu belirtilen Sevasti'nin, Sivasti ya da Seva Sitti olarak da okunması mümkündür.

^{Cami İçi (Develi Kaymakamlığı)} 

Mimari Özellikleri

Plan ve Yapı Malzemesi

Cami, kuzey-doğu güney-batı yönünde uzanan dikdörtgen planlı bir oturum alanına ve eğimli bir arazi üzerine inşa edilmiştir. Cephe duvarlarında yapı malzemesi ağırlıklı olarak kaba yonu taştır. Taçkapısı, cephe köşeleri, payandalar, pencereler ve minaresinde ise düzgün kesme taş kullanılmıştır.

Cepheler

• Kuzey-batı cephesi, zemin kotundan belli bir yüksekliğe kadar mütemâdî bir kütle halinde uzanan şevli bir istinat duvarıyla sınırlandırılmıştır.
• Güney-batı cephesinin orta bölümünde, mihrap çıkmasını oluşturan dikdörtgen prizmal bir duvar kütlesi yer alır.
• Güney-doğu cephesini oluşturan masif duvar kütlesi üzerine dikdörtgen formlu dört pencere açılmıştır. Bu cephenin doğu köşesinde, yapıya sonradan eklendiği bilinen tek şerefeli minaresi yükselmektedir.

Taçkapı

Caminin kuzey-doğu cephesinin ortasında yer alan taçkapı, dışa taşan ve çatı kotunu aşan dikdörtgen prizmal bir kütle halinde tasarlanmıştır.

• Taçkapı, farklı genişlik ve profillerdeki silme ve bordürlerle yanlardan ve üstten kuşatılmıştır.
• Taçkapı, cepheye açılan sivri bir kemer gözü halinde tasarlanmış, tek bezeme unsuru, dıştaki içbükey profilli ikinci silme üzerinde yer alan yarım yıldızlardan oluşan bir geometrik kompozisyondur.
• Âdeta dar bir eyvan gibi tasarlanmış taçkapı nişi, dış köşelerindeki mukarnaslı başlıklara sahip silindirik iki sütunce üzerine oturan sivri bir kemerle çevrelenmiştir; kaş kemerli ikinci bir kemerle dıştan da kuşatılmıştır.
• Taçkapı nişinin yan kanatlarında, karşılıklı olarak, beş kenarlı ve sivri kemerli birer mihrabiye bulunur.
• Kuzey-doğu cephesinin kuzey kanadında, hâlihazırda kapatılmış durumda ve yuvarlak kemerli bir kapı açıklığı (Bey Kapısı) da bulunmaktadır.

İbadet Mekânı

Taçkapının basık kemerli kapı açıklığıyla dahil olunan kare planlı ibâdet mekânı, kuzey-doğu güney-batı yönünde ve paralel dört sıra halinde uzanan kare planlı dörder ayakla beş sahna taksim edilmiştir. Sahınların üzeri de, sivri beşik tonozlarla örtülüdür.

• Mihrap önündeki kare alan, pandantiflerle geçilen bir maksûre kubbesi ile örtülüdür.
• Mihrap aksında ve orta sahnın kuzey-doğu kanadındaki kare planlı alan, küçültülmüş bir avlu hatırası halinde, üzeri açık olarak tasarlanmıştır.

Mihrap ve Süsleme

Kıble duvarının ortasında, gri andezit taşından yapılmış mihrap, kıble duvarıyla hemyüz olarak tasarlanmış ve derinliği duvar içinde kalan dikdörtgen bir niş şeklindedir.

• Mihrap nişi, dış köşelerde, gövdeleri burmalı ve akantus başlıklı silindirik birer sütunce üzerine oturan ve sivri bir kuşatma kemeriyle çevrelenen sekiz sıra mukarnas kavsarayla örtülüdür. Mihrap üzeri yedi sıra mukarnasla bezenmiş ve sivri bir kemerle çerçevelenmiştir.
• Kavsarayı çevreleyen sivri kemerin profili, yüksek kabartma etkisi yaratan palmet ve lotus motifleriyle oluşturulmuş bir taş örgüyle kuşatılmıştır.
• Mihrap nişinin alt bölümünde, duvar içine açılmış üç kenarlı ve üç sıra mukarnas kavsaralı bir mihrabiye nişi daha bulunur.
• Mihrabiye nişinin yan duvarlarında, örgülü madalyonların içine gömülmüş farklı çap ve formlarda çeşitli renkli mermerler özellikle dikkat çekicidir.

^{Mihrap (Develi Belediyesi)}

Mihrap Kitabeleri

Mihrabın çevresindeki silme ve bordürlerin üzeri, geometrik kompozisyonlar, bitkisel motifler ve neshî hatla yazılmış yazılarla değerlendirilmiştir.

• Bordürlerde: Âl-i İmrân Sûresi 18. Âyetinin tamamı ile 19. Âyetin bir bölümü (Anlamı: "Allah, melekler ve adaleti yerine getiren ilim sahipleri ondan başka ilah olmadığına şahitlik etmişlerdir. Mutlak güç ve hikmet sahibi Allah'tan başka ilah yok, Allah katında hak dini islamdır¹.")
• Mukarnaslı kavsaranın alt sırasında: Hâc Sûresi 77. Âyeti (Meali: "Ey inananlar rüku edin, secdeye varın, rabbinize kulluk edin, iyilik yapın ki saadete erişesiniz.")
• Sütunce başlıklarının altında: Enbiyâ Sûresi 107. Âyeti (Meali: "Ey Muhammed biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik.") ve Kalem Sûresi 4. Âyeti (Anlamı: "Şüphesiz sen büyük bir ahlaka sahipsindir.")

Minare

Caminin kuzey cephesinde, taçkapının çatısına bitişik bir köşk minare yerleştirilmiştir.

• Köşk minareye, taçkapının doğu kanadında, cephe duvarına bitişik tek kollu ve otuziki basamaklı merdivenle ulaşılmaktadır.
• Minare, yuvarlak kemerlerle birbirine bağlanan sekizgen planlı yekpâre dört taş ayağın taşıdığı piramidal bir külâhtan ibârettir.
• Köşk minare, yapıya muhtemelen sonraki dönemlerde eklenmiştir.
• Caminin güney-doğu cephesinin doğu köşesinde, yapıya sonradan eklendiği bilinen tek şerefeli minaresi de yükselmektedir.

Diğer Detaylar

• Caminin 13. yüzyılın sonlarına tarihlenen ceviz ağacından yapılmış ve çakma kündekârî tekniğindeki orijinal minberinin parçaları, hâlihazırda Ankara Etnografya Müzesi ile Kayseri Müzesi’ndedir; caminin yanındaki ahşap minber yenidir.
• İbâdet mekânının girişinde ve orta sahındaki çeşmenin ayna taşı üzerinde “Hayrat sahibi Osman sene 1117” yazılıdır. Söz konusu tarih Milâdi takvimde 1705/06 yılına denk gelmektedir.
• İbâdet mekânının güney-doğu kanadındaki sahnın kemerlerinden birinin kilit taşında devşirme olarak kullanılmış ve Âl-i İmrân Sûresi 18. Âyetinin başlangıç kısmı yazılı olduğu beyaz mermerden bir kitâbe bloğu tespit edilmiştir.