Sivrihisar Cebesi, Eskişehir’in Sivrihisar ilçesinde üretilen geleneksel bir el sanatı takı türüdür. Mahreç işareti tescilli bu ürün, 22 ayar altın veya 925 ayar gümüş tellerin halı gibi dokunarak şekillendirilmesiyle oluşturulan ince ve geniş yapılı bilezik ya da kolye formunda üretilmektedir. Üretimi tamamen el işçiliğine dayanır ve bölgenin kültürel mirasını yansıtan özgün tekniklerle gerçekleştirilir.
Sivrihisar Cebesi (Anadolu Ajansı)
Tarihsel Arka Plan ve Coğrafi Tanım
Sivrihisar’da 1600’lü yıllardan bu yana üretilen cebeler, yalnızca Sivrihisar ilçesi sınırlarında gerçekleştirilen üretim süreciyle ün bağı kurmuştur. Ürünün geleneksel yapısını sürdürebilmesi için tüm üretim, işleme ve sonlandırma aşamaları bu coğrafi sınırlarda gerçekleştirilmelidir.
Ayırt Edici Özellikleri
Sivrihisar Cebesi, üstten bakıldığında “balıksırtı” görünümü, alttan bakıldığında ise paralel düz çizgi şeklindeki görünümü ile karakterizedir. Trabzon cebesine kıyasla daha kalın mikronlu tellerin kullanıldığı Sivrihisar Cebesi, bu özelliğiyle kullanım açısından daha dayanıklı ve avantajlıdır. Tel işçiliğinde standart, düzgün ve sıkı örgü esas alınır; örgünün kalitesi, ürünün değerini doğrudan etkiler.
Üretim Süreci
Üretim beş temel aşamadan oluşur:
- Örme İşlemi: Yaklaşık 1 cm eninde dört bakır levhadan oluşan özel tezgâhta, 55 mikron kalınlığında ve 17–19 metre uzunluğundaki altın ya da gümüş tellerle örgü yapılır. Her tel parçası bir öncekine kaynakla bağlanır. Örgü tamamlandıktan sonra bakır levhadan balmumu ve ısı yoluyla ayrılır; orta göbek kısmına kabartma işlemi uygulanır.
- Temizleme İşlemi: Balmumu kalıntıları giderilmek üzere cebe kaynakla kızartılır ve sülfürik asitte 3–5 dakika kaynatılır. Ardından su ve tel fırçayla temizlenip kurutulur.
- Alınlık Takılması: Her iki ucu düz kesilen cebeye, ürünle aynı malzemeden yapılmış motifli plaka ve klips monte edilir. Kalem işçiliğiyle işlenen motifler genellikle bitkisel ya da geometrik şekillerdir. Klipsler, döküm yöntemiyle şekillendirilir.
- Temizleme ve Parlatma: Alınlığın montajından sonra boraks kalıntıları temizlenir. Polisaj işlemiyle ürün freze uçları yardımıyla parlatılır.
- Yaldızlama: Üretimin son aşamasında ortalama 30 saniye elektroliz yoluyla altın ya da gümüş kaplama uygulanır.
Üretim süreci ortalama bir hafta sürer. Zanaatin fiziksel güç gerektirmesi nedeniyle bu işte çoğunlukla erkek ustalar görev almaktadır. Cebelerin kilit bölümlerindeki telkâri detayları da ürüne estetik derinlik katar.
Sivrihisar Cebesi Yapım Aşaması (Anadolu Ajansı)
Denetim Süreci
Eskişehir Ticaret Odası koordinasyonunda oluşturulan üç kişilik denetim mercii, üretim zincirinin her aşamasında yılda en az bir kez denetim yapar. Kullanılan telin ayarından üretim yöntemine kadar birçok unsur, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu çerçevesinde kontrol edilir.
