Söke Pamuğu, Türkiye’nin Aydın ilinin Söke ilçesinde üretilen, lif kalitesi ve iklim koşullarına bağlı üstün verim özellikleriyle öne çıkan coğrafi işaretli bir pamuk çeşididir. 08 Haziran 2023 tarihinde Türkiye'de mahreç işareti olarak tescillenmiş olan ürün, 2024 yılı itibarıyla Avrupa Birliği (AB) tarafından da coğrafi işaretle korunmaya başlanmıştır. Böylece Söke Pamuğu, Türkiye'nin AB'den tescil alan 27. coğrafi işaretli ürünü olmuş; Aydın ilinden sınır ötesine geçen dördüncü ürün ünvanını kazanmıştır.

^{Söke Pamuğu (AA)}

Tescil ve Coğrafi Sınır

Türkiye’deki tescil başvurusu 26 Kasım 2021 tarihinde Söke Ticaret Borsası tarafından yapılmış ve “mahreç işareti” türünde değerlendirilmiştir. Ürün, yalnızca Aydın ili Söke ilçesi sınırlarında üretilebilen ve bu bölgenin iklimsel, fiziksel ve tarımsal özellikleriyle ün kazanan yerel bir değerdir. Avrupa Birliği tarafından 2024 yılında onaylanan tescil ile birlikte Söke Pamuğu, yerel ve uluslararası düzeyde koruma altına alınmıştır.

Ayırt Edici Özellikleri

Söke Pamuğu; Gloria, Claudia, Carmen, Deltapine, Julia, Lydia, Beyaz Altın, DP396, Famosa ve Nazilli 84 gibi seçkin pamuk tohumlarının Söke ilçesinde yetiştirilmesiyle elde edilir. Lif yapısı uzun, ince, parlak ve az çepelli olan Söke Pamuğu, düşük sarılık değeriyle tekstil endüstrisinde yüksek kalite sınıfında değerlendirilir. Bu liflerden elde edilen iplikler ince ve oldukça dayanıklıdır.

Söke ovasında hâkim olan etezyen rüzgârları, buharlaşmayı ve bitki terlemesini artırarak toprağın nem dengesini optimize eder ve hastalık riskini azaltır. Don olaylarının nadiren görülmesi, ürünün gelişimi açısından olumlu bir zemin sunar. Yıllık ortalama sıcaklığın 17,4°C olduğu bölgede, pamuk tarımı için gereken sıcaklık koşulları sırasıyla haziran, temmuz ve ağustos aylarında sağlanır. Hasat döneminde sıcaklığın düşmesiyle kozalar tam olarak açılır ve bu durum, ürünün düşük sarılık değerini destekler.

^{Söke Pamuğu (AA)}

Tarımsal Özellikler ve Üretim Süreci

Söke Pamuğu üretimi, toprak hazırlığından hasat ve çırçırlamaya kadar birçok aşamadan geçer. Ekim genellikle nisan sonunda yapılır; sıra aralığı, tohum miktarı ve çimlenme süresi bölgenin toprak yapısına uygun olarak düzenlenir. Sulama, ortalama 500–600 mm su ihtiyacına göre 4–5 periyot hâlinde uygulanır. Gübreleme ve zararlılarla mücadele, temmuz-ağustos aylarında gerçekleştirilir.

Koza olgunluğu %60’a ulaştığında başlayan hasat süreci, kasım ortasına kadar devam eder. Hasat öncesinde yaprak dökücü uygulamalar, lif kalitesini korumak amacıyla gerçekleştirilir. Hasadın ardından pamuklar çırçırlanır, prese makinelerinde balyalanır ve uygun sıcaklık ve nem koşullarında depolanır.

^{Söke Pamuğunun Bazı Özellikleri (Türk Patent)}

Denetim ve Coğrafi Koruma

Ürünün tüm üretim süreci, coğrafi sınır içerisinde gerçekleştirilmek zorundadır. Denetimler, Söke Ticaret Borsası koordinasyonunda, Söke İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile TAYEM uzmanlarının yer aldığı üç kişilik bir komisyon tarafından yürütülür. Denetimlerde; tohum çeşitlerinin uygunluğu, üretim yöntemi, fiziksel ve kimyasal parametrelerin standartlara uygunluğu ve etiketleme usulleri kontrol edilir.

Türkiye’nin AB Tescilli Coğrafi İşaretli Ürünleri Arasında

Söke Pamuğu’nun 2024 yılında Avrupa Birliği tarafından tescillenmesiyle birlikte Türkiye’nin AB coğrafi işaretli ürün sayısı 27’ye ulaşmıştır. Söke Pamuğu, bu listeye dahil olan ilk pamuk ürünü olması yönüyle de önem taşımaktadır.