Süphan Dağı, Türkiye'nin doğusunda, Van Gölü’nün ise kuzeyinde bulunan büyük bir stratovolkandır. Bitlis iline bağlı Adilcevaz ilçesi sınırları içinde bulunan dağ, kuzeydoğuda Ağrı Dağı, güneybatıda ise Nemrut Dağı arasında konumlanmıştır. Van Gölü’nü sınırlayan birkaç büyük volkanik yapıdan biri olan Süphan Dağı, zirvesi 4058 metreye ulaşan yüksekliğiyle Türkiye'nin en yüksek üçüncü dağı, stratovolkanlar arasında ise Ağrı Dağı’nın ardından ikinci sırada yer almaktadır.
Volkanın doğrudan çevresinde Bitlis ili Ahlat ilçesi, Muş ili Malazgirt ilçesi ve Van ili Erciş ilçesi gibi büyük yerleşim merkezleri bulunmaktadır. Stratovolkan tipi bir yapı olan Süphan Dağı'nın koordinatları 38.931°K enlemi ve 42.833°D boylamıdır. Yüzölçümü 52.329 hektar olan dağın rakımı 1650 metre ile 4058 metre arasında değişmektedir. Alan, Bitlis, Ağrı ve Muş illeri ile Adilcevaz, Patnos ve Malazgirt ilçeleri sınırları içinde yer alır.
Süphan Dağı. (AA)
Jeolojik Yapı ve Volkanik Aktivite
Süphan Dağı, jeolojik açıdan karmaşık bir volkanik yapıya sahiptir. Andezitik-dasitik lav akıntılar ile bazaltik lavlar arasında değişen volkanik faaliyetler sonucunda oluşmuştur. Daha akışkan olan bazaltik lavların 30 kilometreye kadar yayıldığı tespit edilmiştir. Dağ, bazaltik ila riyolitik bileşimli volkanik ürünler içerir. Batı yamaçlarında ve çevresinde çok sayıda lav domu ve piroklastik koniler gözlemlenmiştir. Bu yapılar, radyal ve halka çatlaklar boyunca püskürmüştür. Daha sonraki evrelerde, zirve bölgesinde dasitik ve riyolitik lav domları oluşmuştur; bu domlardan biri yaklaşık 64.000 yıl yaşındadır. Süphan Dağı’nın volkanik faaliyet dönemi ile ilgili, son püskürme milattan önce 8000’li yıllara tarihlenmektedir.
Ekolojik Özellikler ve Biyoçeşitlilik
Süphan Dağı Önemli Doğa Alanı'nda (ÖDA), zengin bir flora ve nadir türler bulunur. Dağın kurak yamaçlarında dağ bozkırları yaygın olup, yüksek kesimler yıl boyunca büyük ölçüde karla kaplıdır. Orman örtüsü son derece sınırlıdır; güney yamaçlarda seyrek çalı toplulukları vardır.
Alan, endemik bitki türleri açısından önem taşımaktadır. Türkiye’ye özgü ve nesli tehlike altında olan türler arasında Isatis undulata, Marrubium vanense, Paracaryum leptophyllum, Salvia odontochlamys ve Verbascum coronopifolium sayılabilir. Ayrıca, adını bu dağdan alan ve sadece burada görülen Süphan kertenkelesi (Eremias suphani) dar yayılışlı endemik bir sürüngen türüdür. Sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) gibi bazı kuş türleri için de alan, bölgesel ölçekte üreme ve yaşam alanı işlevi görmektedir.
Kullanım ve İnsan Faaliyetleri
Süphan Dağı çevresinde insan faaliyetleri sınırlı ve gelenekseldir. Başlıca ekonomik faaliyet hayvancılık olup, küçükbaş hayvanlar yaylalarda otlatılmaktadır. Tarım, sınırlı ölçüde hayvan yemi üretimi ile sınırlıdır. Dağ, dağcılık, doğa yürüyüşü, kampçılık, tur kayağı ve yamaç paraşütü gibi doğa sporları için uygun koşullar sunmaktadır. Özellikle yaz aylarında Haziran sonu ile Eylül ortası arasında tırmanışlar yoğunlaşır. Kış tırmanışları ise Mart başı ile Aralık başı arasında gerçekleşmektedir. Genellikle Aydınlar Köyü'nden başlayan tırmanış rotası Şekerpınarı veya Süphan Yaylası’nda kurulan kamplarla sürdürülür. Tırmanış ve dönüş süresi ortalama 8-10 saat olmakla birlikte 12 saate kadar uzayabilir.
Nüfus ve Ulaşım
Süphan Dağı, Ankara’ya 860 kilometreden fazla uzaklıktadır. En yakın şehir Van’ın Erciş ilçesi olup yaklaşık 45 kilometre mesafededir. Dağın 5 km çevresinde 158 kişi, 10 km çevresinde 8.090 kişi, 30 km içinde 120.340 kişi ve 100 km içinde 1.759.980 kişilik nüfus bulunmaktadır.
Tehditler ve Koruma Durumu
Süphan Dağı, “Korumaya Bağımlı” kategorisinde değerlendirilmiş olup, “Yaban Hayatı Geliştirme Sahası” statüsündedir. Bitki örtüsü, özellikle aşırı otlatma nedeniyle baskı altındadır. Ayrıca, dağın doğu eteklerindeki radyo-ling istasyon yolu doğal bozkır ekosistemini kısmen tahrip etmiştir. Tarım alanlarının genişlemesi ve özellikle geven (Astragalus sp.) ile çoban yastığı (Acantholimon sp.) gibi bitkilerin tezek tutuşturmak amacıyla topraktan sökülmesi de ciddi tehditler arasındadır.
