Tiralizade Hasan Bey Konağı, Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde, Giresun iline bağlı Piraziz ilçesinde bulunan, Geç Osmanlı dönemine ait önemli bir sivil mimarlık örneğidir. 1906-1908 yılları arasında inşa edilmiş olan konak, hem mimari özellikleri hem de tarihsel önemi bakımından bölgenin önde gelen yapılarından biridir.
Tiralizade Hasan Bey Konağı - (Kültür Portalı)
Tarihçe ve Konum
Konak, Piraziz ilçesinin Eren Mahallesi’nde yer almakta olup, geniş bir taş duvarla çevrili bahçe içerisinde konumlanmıştır. Tarihsel süreçte bölgenin gelişiminde önemli rol oynayan yapı, özellikle kasabanın ortaya çıkışında iskele ve cami ile birlikte işlevsel bir merkez olmuştur. Yapı, 11 Ekim 1990 tarihinde Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü tarafından koruma altına alınmış ve 857 sayılı kararla tescillenmiştir. Günümüzde de Tiralizade ailesinin fertleri tarafından kullanılmaya devam etmektedir.
Mimari Özellikler
Tiralizade Hasan Bey Konağı, bodrum kat üzerinde iki katlı olarak planlanmış ve kagir tekniğiyle, yani yığma taş yöntemi kullanılarak kesme taştan inşa edilmiştir. Yapının en dikkat çekici özelliklerinden biri, döneminin Türk sivil mimarisini yansıtmasının yanında, cephe süslemelerinde barok ve rokoko üsluplarının özgün bir şekilde harmanlanmasıdır.
Konağa giriş, iki kollu ve C şeklinde tasarlanmış barok tarzı merdivenle sağlanır. Giriş kapısı, cephenin tam ortasında yer alan iki kanatlı, taş söveli ve kenar pencereli bir cümle kapısıdır. Bu kapı kanatları demirden yapılmış olup, üzerlerinde barok tarzı motifler yer almaktadır. Girişin üzerinde, iki adet yivli sütunla taşınan balkon bulunmaktadır. Cephede, balkonun yanı sıra köşe ve kat silmeleri, kapı ve pencere söveleri, pencere kırık alınlıkları ve taş saçaklar barok ve rokoko üsluplu süslemelerle bezenmiştir.
Binanın dış cephesinde her katta dörder pencere bulunur. Bu pencereler dikdörtgen formda, giyotin tarzında olup, üst kat pencerelerinin alınlıkları kırık alınlık şeklindedir. Pencerelerin üstünde düz atkı taş açıklıkları yer almaktadır. Konağın üst örtüsü ise kırma çatı tipindedir ve sac kaplamadır.
İç Mekan Düzeni ve Mobilya
Konağın plan şeması, geleneksel Osmanlı konaklarında yaygın olan harem-selamlık ayrımına uygundur. Sofanın ortadan bir kapı ile ikiye bölünmesiyle harem ve selamlık bölümleri ayrılmıştır. Harem kısmı için kuzey cephesinde ayrı bir giriş düzenlenmiştir. İç mekanda sofa planı hâkimdir; odalar, sofanın iki tarafına sıralanmış ve her odaya açılan kapılar iki kanatlı, ızgara biçimli tepe pencerelidir.
Üst kata geçiş, sofada bulunan odalar arasında yer alan merdivenle sağlanmaktadır. Tavanlar ahşap işçilikle bezenmiş olup, dekoratif tavan göbeklerine sahiptir. Konağın mobilyalarında rokoko üslubu ön plandadır ve içerisinde Naim Tirali’ye ait özel eşyalar ile zengin bir kütüphane bulunmaktadır.
Sanatsal ve Kültürel Değer
Tiralizade Hasan Bey Konağı, barok ve rokoko süslemeleriyle Giresun bölgesindeki en gösterişli konut örneklerinden biridir. Özellikle cephede kullanılan motifler, balkon sütunları, parmaklıklar, kapı ve pencere detayları, bu yapının yerel mimari anlayıştan ayrılarak zengin bir sanat anlayışını temsil ettiğini ortaya koyar. Bu özgünlük, konağı Karadeniz’deki diğer Osmanlı dönemi sivil mimarlık örneklerinden ayıran başlıca özellikler arasında yer almaktadır.
Tiralizade Hasan Bey Konağı - (Kültür Portalı)
Koruma ve Günümüzdeki Durumu
11 Ekim 1990 tarihinde resmi olarak tescil edilerek kültür varlığı statüsü kazanmış olan Tiralizade Hasan Bey Konağı, koruma altındaki önemli yapılardan biridir. Yapı halen aynı ailenin fertleri tarafından kullanılmakta ve yaşatılmaktadır. Bu durum, konağın sadece bir kültür mirası olarak değil, aynı zamanda yaşayan bir tarih örneği olarak da önemini artırmaktadır.
