Tosya Kıstısı, Türkiye'nin Kastamonu ilininTosya ilçesine özgü ve tamamıyla el işçiliğiyle üretilen geleneksel bir gerdanlıktır. Mahreç işareti kapsamında tescillenmiş olan bu takı, hem teknik üretim özellikleri hem de kültürel bağlamı itibarıyla bölgeyle ün bağı bulunan bir el sanatı ürünüdür.

^{Tosya Kıstısı (AA)}

Coğrafi Tanım ve Sınır

Tosya Kıstısı yalnızca Kastamonu ili Tosya ilçesi sınırları içinde üretilmek zorundadır. Üretimin tüm aşamaları bu sınırlar içinde gerçekleşmelidir. “Tosya Kıstısı” ibaresi ve mahreç işareti amblemi ürünün veya ambalajının üzerinde yer almalı; aksi durumda işletmede görünür şekilde bulundurulmalıdır.

Yapı ve Teknik Özellikler

• Malzeme: 22 ayar altından ve bazı varyasyonlarda gümüş kaynak destekli olarak yapılır.
• Parça Sayısı: Geleneksel üretimlerde genellikle 33 ayak ve 34–58 kementten oluşur; bazı ustalar tarafından üretilen örneklerde bu sayı 465 parçaya kadar çıkabilmektedir.
• Ayak Motifi: Balık biçimli, yaklaşık 2 cm uzunluğundadır; kıstının ana motifidir.
• Kement Motifi: Fiyonk şeklindedir, 1 cm uzunluğunda olup ayakları boyunda tutar.
• İki Yüzlülük: Her iki yüzü de motifle süslenmiştir; bu özelliği diğer gerdanlıklardan ayırır.
• İnciler: Kementler incilerle dizilir; montaj halkaları yıpranmayı önler.

Üretim Süreci

• 22 ayar altın potada eritilir
• Altın, yaklaşık 6–6,5 mikron kalınlığında levha hâline getirilir
• Ayak ve kement kalıpları önce kurşun yüzeye, ardından altın levhaya çakılır
• Fazlalıklar kesilir, parçalar fırçalanır ve zımparalanır
• Gümüş kaynak veya toz kaynakla içleri doldurulur.
• Parçalar sürgüç teli ile sabitlenerek kaynatılır.
• Delik açılarak fişek halkalarla bağlantı sağlanır.
• Temizleme ve tesviye işlemlerinden sonra incilerle birlikte dizim yapılır.
• Son montajda motifler tamamlanır.

Bu süreç, yoğun el emeği gerektirdiğinden bir kıstının yapımı yaklaşık 25 gün sürer.

Kültürel Bağlam ve Miras Niteliği

Tosya Kıstısı, yörede çeyiz geleneğinin bir parçasıdır. Her gelin için kıstı edinilmesi toplumsal bir âdettir ve bu takı anneden kıza miras bırakılır. Tosya’daki kadınların çoğu tarafından kullanılır. Düğünlerde yöresel kıyafeti tamamlayan bir unsurdur. Sıradan bir mücevherin ötesinde, kültürel kimliğin somut bir ifadesi olarak değerlendirilir.

Denetim ve Kontrol

Denetimler, Tosya Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde oluşturulan beş kişilik mercii tarafından yürütülür. Denetim sıklığı yılda en az bir defadır ama ihbar üzerine her zaman da gerçekleştirilebilir.