Tren teşkil işçisi, demiryolu taşımacılığında vagonların birleştirilmesi, ayrılması, sıralanması ve sevke hazır hâle getirilmesi işlemlerinde görev alan, fiziksel ve teknik yeterliliğe sahip saha personelidir. Trenlerin doğru ve emniyetli şekilde oluşturulması, vagon hareketlerinin düzenlenmesi ve yük dengesinin sağlanması, teşkil işçisinin doğrudan sorumluluğundadır.
Görev ve Sorumluluklar
TCDD Taşımacılık A.Ş.'nin 205 numaralı Genel Emri'ne göre, tren teşkil işçisinin başlıca görevleri şunlardır:
- Vagonların bağlanması, çözülmesi ve sıralanması işlemlerini gerçekleştirmek.
- Vagon fren sistemlerini kontrol etmek ve çalışır durumda olduğundan emin olmak.
- Tehlikeli madde taşıyan vagonlar için özel önlemleri uygulamak.
- Hareket memurunun talimatları doğrultusunda trenin hazırlanmasına yardımcı olmak.
- Tırmanma, ray arası geçiş, el freni kullanımı gibi saha operasyonlarını güvenli şekilde yürütmek.
- Boşaltma, yükleme ve kapak kontrolü işlemlerine eşlik etmek.
- Tren teşkil defterini, kuşatma cetvelini ve taşıma belgelerini kontrol etmek.
- Saha içi haberleşme ve işaretleme kurallarına uymak.
Teşkil işçisinin işi doğrudan trenin yol emniyetini etkiler. Bu nedenle tüm işlemler, güvenlik odaklı prosedürlerle yürütülür.
Eğitim ve Yeterlilik
Tren teşkil işçiliği için genellikle asgari olarak en az lise düzeyinde mezuniyet aranır. Ancak TCDD ve MEGEP tarafından verilen aşağıdaki modüler eğitimlerin tamamlanması zorunludur:
- Teşkil ve manevra teknikleri.
- Fren sistemleri ve el freni kullanımı.
- Demiryolu işaretleme ve haberleşme sistemleri.
- İş sağlığı ve güvenliği kuralları.
- Vagon tanıma ve arıza tespiti.
Adaylar, eğitim sonunda teorik ve pratik sınavlardan geçirilir. Başarılı olanlara Teşkil İşçisi Sertifikası verilir. Bazı durumlarda psikoteknik değerlendirme ve sağlık kontrolü de istenir.
Çalışma Ortamı ve Fiziksel Koşullar
Tren teşkil işçileri açık alanda, çoğunlukla gar, istasyon, lojistik merkezleri ve makas bölgelerinde çalışır. İş, fiziksel efor, dikkat ve denge gerektirir. Özellikle gece vardiyası, hava koşulları, yüksek ses, hareketli araçlar ve ray üstü çalışmaları iş sağlığı açısından dikkat gerektirir.
Kişisel koruyucu donanımlar (KKD) – reflektif yelek, baret, çelik burunlu ayakkabı, eldiven – kullanımı zorunludur.
Türkiye'de Uygulamalar ve Mevzuat
Tren teşkil işçileri, Demiryolu Emniyet Kritik Görevler Yönetmeliği kapsamında "emniyet kritik personel" sınıfında yer alır. TCDD Taşımacılık A.Ş., teşkil hizmetlerinde görev alacak personelin eğitim, sınav ve belgelendirme sürecini kendi merkezlerinde yürütür.
Ayrıca “Tren Teşkil Talimatı” (TCDD İç Yönergesi), vagonların konumlandırılması, tehlikeli yük vagonlarının ayrılması, frenli vagon yüzdeleri gibi teknik detayları içeren bir başvuru dokümanıdır. Teşkil işçisinin görevi bu teknik gerekliliklere göre trenleri fiziksel olarak şekillendirmektir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirme
Tren teşkil işçiliği, yüksek riskli açık alan işlerinden biridir. Ray üzerinde yürüyüş, gece çalışması, geri manevra yapan lokomotiflerle eş zamanlı işlem yapılması gibi tehlikeler barındırır. Bu nedenle:
- Güvenli manevra mesafeleri
- El işaretleri ve düdük kullanımı
- Lokomotif sürücüsü ile koordinasyon
- Düşmeye ve sıkışmaya karşı refleks geliştirme konularında özel eğitimler verilir.
