Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birleşmiş Milletler’in iş ve işçi hakları konusunda uzmanlaşmış, en eski uzmanlık kuruluşu olup 1919 yılında I. Dünya Savaşı'nı sona erdiren Versay Antlaşması'nın bir parçası olarak, "evrensel ve kalıcı bir barışın ancak sosyal adalet ile mümkün olabileceği" ilkesiyle işçi haklarını korumak ve dünya çapında çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla kurulmuştur. Başlıca amaçları, işyerinde hakları desteklemek, insan onuruna yakışır istihdam fırsatlarını teşvik etmek, sosyal korumayı artırmak ve iş ile ilgili konularda diyaloğu güçlendirmektir. Merkezi, İsviçre’nin Cenevre kentidir.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün temel görevleri arasında norm belirleme, üye devletlerde Uluslararası Çalışma Örgütü normlarına uyumun denetimi, gelişmekte olan ülkelerle teknik iş birliği ve bilgi ile araştırma sonuçlarının yayılması yer alır. Üye devletlerin hükümetlerinin yanı sıra işveren ve işçi örgütlerini de bünyesinde barındırır.
Tarihi Gelişimi
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün amaçlarını daha güçlü bir biçimde vurgulayan Philadelphia Bildirgesi, 1944 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü Statüsü’ne eklenmiştir. 1946 yılında yeni kurulan Birleşmiş Milletler'in ilk uzmanlık kuruluşu haline gelen Uluslararası Çalışma Örgütü, Birleşmiş Milletler'in tek üçlü (hükümetler, işçi örgütleri, işveren örgütlerinin yer aldığı) kuruluşudur. 187 Üye Devletin hükümetlerini, işverenlerini ve işçilerini bir araya getirerek çalışma standartlarını belirleyen, uluslararası politikalar geliştiren ve insana yakışır işleri teşvik etmeyi hedefleyen bir kuruluştur. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün gelişimi, çeşitli dönemlerde yaşanan değişimlerle şekillenmiştir;
1. Erken Dönem: İlk yıllarında, işçi haklarının korunması ve çalışma standartlarının belirlenmesi konularında önemli adımlar atılmıştır.
2. İkinci Dünya Savaşı Sonrası: Bu dönemde, İkinci Dünya Savaşı'nın ardından yeniden yapılanma süreci hız kazanmış ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün etkinliği artmıştır.
3. Günümüz: Günümüzde, Uluslararası Çalışma Örgütü küresel çalışma standartlarını belirleyen ve destekleyen bir kurum olarak faaliyet göstermektedir.
Yapısı
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün organizasyon yapısı, etkin ve demokratik bir yönetime olanak tanıyacak şekilde dizayn edilmeye çalışılmıştır. Uluslararası Çalışma Örgütü, hükümet, işveren ve işçi temsilcilerinin yer aldığı üçlü bir yapıya sahip olup, bu yapı Uluslararası Çalışma Örgütü’nün temel organları aracılığıyla işler:
1. Uluslararası Çalışma Konferansı: Her yıl toplanan bu konferans, uluslararası çalışma standartlarını belirler ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün genel politikalarını oluşturur. Her üye devletten; iki hükümet, bir işçi ve bir işveren temsilcisi katılır.
2. Yönetim Kurulu: Uluslararası Çalışma Örgütü’nün yürütme organı olan Yönetim Kurulu, teşkilatın faaliyetlerini yönlendirir ve bütçesini onaylar. 28 hükümet, 14 işçi ve 14 işveren temsilcisinden oluşur.
3. Uluslararası Çalışma Bürosu: Uluslararası Çalışma Örgütü’nün sekreteryası olarak görev yapan bu büro, teşkilatın günlük operasyonlarını yürütür ve teknik destek sağlar. Merkezi Cenevre’dedir.
Görev, Amaç ve İlkeleri
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün temel görevi ve amacı, adil ve insanca çalışma koşullarını sağlamak olup temel ilkeleri ise özgürlük, eşitlik ve sosyal adalet üzerine kurulmuştur. Bu ilkeler doğrultusunda çalışma hayatının iyileştirilmesine katkıda bulunmak için uluslararası standartlar belirleyerek, bu standartların dünya genelinde uygulanmasını sağlar ve denetler. İşçi ve işverenler için çeşitli eğitim programları düzenleyerek, çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik bilgi ve beceri kazandırır. Düzenlediği konferanslar ve toplantılarla, üye ülkelerin temsilcilerini bir araya getirir. Bu etkinlikler, bilgi ve deneyim paylaşımı açısından önemlidir. Uluslararası Çalışma Örgütü, sözleşmelere ek olarak, üye ülkelere yönelik çeşitli tavsiyelerde bulunur. Bu tavsiyeler, çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik yol gösterici niteliktedir.
Uluslararası Çalışma Örgütü, sözleşmeler ve tavsiye kararları yoluyla üye ülkelere çeşitli tavsiyelerde bulunur. Bu tavsiyeler kapsamında çalışma hayatına ilişkin temel haklar, örgütlenme özgürlüğü, toplu pazarlık, zorla çalıştırmanın engellenmesi, fırsat ve muamele eşitliği gibi çalışmaya ilişkin tüm konuları düzenleyici uluslararası çalışma standartları yer alır. Uluslararası asgari çalışma standartları ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün politikaları, her yıl toplanan Uluslararası Çalışma Konferansı’nda belirlenmektedir. Konferansta ayrıca, dünyada çalışanların durumu ve sosyal konulardaki sorunlar ile ilgili tartışmaların yapıldığı uluslararası forumlar gerçekleştirilmektedir. Her üye devletin; iki hükümet temsilcisi, bir işveren ve bir işçi ile konferansa katılma hakkı vardır.
Çalışma Standartları Sözleşmeleri
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün geliştirdiği çalışma standartları sözleşmeleri, üye ülkeler tarafından kabul edilerek uygulanmaya çalışılmaktadır.
1. Zorla Çalıştırma Sözleşmesi: Bu sözleşme, zorla çalıştırmanın önlenmesine yönelik hükümler içerir.
2. Çocuk İşçiliği Sözleşmesi: Çocuk işçiliğinin önlenmesi ve çocukların eğitim hakkının korunmasını hedefler.
3. Aynı İşe Eşit Ücret Sözleşmesi: Aynı işi yapan kadın ve erkek işçilere eşit ücret ödenmesini sağlamayı amaçlar.
Türkiye ile İlişkiler
1927 yılından itibaren Uluslararası Çalışma Örgütü Konferanslarına gözlemci olarak katılan Türkiye, 1932 yılında tam üye olmuştur. O tarihten bu yana, birçok Uluslararası Çalışma Örgütü sözleşmesini kabul etmiş ve uygulamaya çalışmıştır. 1960'lı yıllarda İşçi Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü ile Yakın ve Ortadoğu Çalışma Enstitüsü'nün kuruluşunda Türkiye'ye mali destek sağlayan Uluslararası Çalışma Örgütü ile teknik işbirliği çalışmaları, 1992 yılında başlatılan çocuk işçiliğine karşı mücadele programı ile devam etmiştir.
Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Türkiye ile birlikte yürüttüğü Suriyeli sığınmacıların çalışma piyasasına entegrasyonu projesi, kayıt dışı istihdam, aktif işgücü piyasası politikaları, tekstil eğitimi, denetim ve sertifikasyonu, kadın istihdamı gibi daha küçük çaplı programları da bulunmakta olup, bir ülke ofisi ile temsil edilmektedir. 2015 yılı itibariyle Türkiye, Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmelerinden 59’unu onaylamıştır. Türkiye tarafından onaylanan sözleşmelerin 53’ü halen yürürlüktedir. Türkiye, Uluslararası Çalışma Örgütü yönetim kurulunda 1996-1999 ve 2014-2017 yıllarında asil üye olarak; 2002-2005 ve 2017-2020 döneminde ise yardımcı üye olarak temsil edilmiştir.
