Yağlıdere ilçesi, Giresun il merkezine 4 km uzaklıkta, Karadeniz kıyısından 14 km içeride, dik ve engebeli arazi yapısına sahip bir yerleşimdir. Rakımı yaklaşık 50 m olan ilçenin yüzölçümü 350 km²’yi bulur. Osmanlı döneminde 1811’de ilk cami inşa edilerek “Câmiyanı” adıyla anılmaya başlanan yerleşim, 1987’de ilçe statüsüne kavuşmuştur.

Yağlıdere Çayı’nın beslediği çok sayıda dere, bol yağışla birleşerek bölgeyi sele karşı hassas kılar. Ekonomi ağırlıklı olarak fındık tarımı, hayvancılık, arıcılık ve ormancılığa dayanırken, son yıllarda alabalık yetiştiriciliği de önem kazanmıştır. İlçede iki fındık kırma tesisi ve küçük ölçekli ağaç doğrama atölyeleri faaliyet gösterir; ayrıca bakır ve çinko maden yatakları mevcuttur.

Doğa turizmi potansiyeli güçlü olmasına karşın, yayla şenlikleri dışında turistik faaliyetler henüz gelişmemiştir. El sanatları alanında oya, semer, kilim, halıcılık ve sepet örücülüğü yaygın olarak sürdürülür.

^{Yağlıdere (Kaynak: Giresun Vakfı)}

Tarih

Giresun iline bağlı Yağlıdere ilçesinin tarihi, Karadeniz bölgesinin genel tarihi süreçleriyle paralellik göstermekle birlikte, kendine özgü yerel dinamiklere de sahiptir. Bölgenin coğrafi yapısı ve içinden geçen akarsu, yerleşimin adlandırılmasında ve tarihinde önemli bir rol oynamıştır. Yağlıdere isminin kökenine dair çeşitli rivayetler bulunmakla birlikte, en yaygın anlatılar bölgede yapılan savaşlar veya yerel üretim faaliyetleriyle ilişkilidir. Bir rivayete göre, Fatih Sultan Mehmet döneminde Trabzon İmparatorluğu üzerine yapılan seferler sırasında, bu bölgede ordunun hayvanlarının telef olması ve yağlarının dereye akması sonucu bu ismin verildiği söylenmektedir. Başka bir anlatı ise bölgede geleneksel olarak yapılan tereyağı üretiminin bolluğuna işaret etmektedir.

Bölgenin bilinen tarihi, Türklerin Anadolu'ya gelişinden önceki dönemlere kadar uzansa da, Yağlıdere özelindeki yerleşimin belirginleşmesi daha çok Türkmen boylarının, özellikle Çepnilerin bölgeye yerleşmesiyle başlamıştır. Doğu Karadeniz'in Türkleşmesinde önemli rol oynayan Çepniler, bu dağlık ve vadilik araziye yerleşerek bölgenin demografik ve kültürel yapısını şekillendirmiştir. Trabzon İmparatorluğu'nun Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 yılında fethiyle birlikte, Yağlıdere ve çevresi de kesin olarak Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Osmanlı idari yapısı içinde, bölge uzun süre Trabzon Eyaleti'ne bağlı Giresun veya Espiye gibi daha büyük idari birimlerin sınırları içerisinde kalmıştır.

Cumhuriyet döneminde yapılan idari düzenlemelerle birlikte Yağlıdere'nin statüsünde değişiklikler olmuştur. Uzun yıllar Espiye ilçesine bağlı bir köy veya nahiye merkezi olarak varlığını sürdürmüştür. Bölgenin artan nüfusu ve gelişen sosyo-ekonomik yapısı, idari olarak bağımsız bir ilçe olma ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu doğrultuda yapılan çalışmalar sonucunda, Yağlıdere 19 Haziran 1987 tarihinde kabul edilen 3392 sayılı kanun ile ilçe statüsüne kavuşmuş ve Giresun iline bağlı bir ilçe haline gelmiştir. Bu tarih, Yağlıdere'nin modern idari tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. İlçe statüsü kazanmasıyla birlikte kendi idari kurumları oluşturulmuş ve yerel hizmetlerin sunumu hızlanmıştır.

Günümüzde Yağlıdere, tarihi süreç içinde şekillenen kimliğini koruyarak gelişimini sürdürmektedir. İlçenin tarihi, sadece idari değişiklikler ve savaşlarla değil, aynı zamanda bölge halkının kültürel birikimi, gelenekleri ve yaşam biçimiyle de zenginleşmiştir.

Coğrafya ve İklim 

Giresun iline bağlı Yağlıdere ilçesi, Doğu Karadeniz Bölgesi'nin tipik coğrafi özelliklerini sergileyen bir bölgede konumlanmıştır. İlçe, Giresun il merkezinin doğusunda yer almakta olup, Karadeniz kıyısından içeride bulunmaktadır. Coğrafi yapısı itibarıyla oldukça engebeli ve dağlık bir arazi karakterine sahiptir. Bu engebeli yapı, derin vadiler ve yüksek tepelerle belirginleşmektedir. İlçenin yüzölçümü ve kesin sınırları ile ilgili detaylar, idari kayıtlarla belirlenmiştir.

İlçenin topoğrafik yapısını şekillendiren en önemli unsur, adını da verdiği Yağlıdere Çayı ve onun oluşturduğu derin vadidir. İlçe merkezi ve yerleşimlerin önemli bir kısmı bu vadi boyunca veya vadiye açılan yamaçlarda kurulmuştur. Arazi, akarsuyun aşındırmasıyla oluşan V şekilli vadiler ve sarp yamaçlarla karakterizedir. Yükseklikler, vadi tabanlarından dağlık kesimlere doğru gidildikçe önemli ölçüde artış göstermektedir. Bu dağlık alanlar, aynı zamanda bölgenin doğal bitki örtüsünün ve hidrolojik yapısının temel belirleyicisidir. Bölgedeki yüksek kesimlerde yaylalar da bulunmaktadır; bu yaylalar, özellikle yaz aylarında hayvancılık ve rekreasyonel faaliyetler için önem taşır.

Hidrografik olarak ilçe, Yağlıdere Çayı ve ona katılan yan kolların oluşturduğu bir ağa sahiptir. Yağlıdere Çayı, bölgenin en önemli akarsuyu olup, taşıdığı su miktarı ve oluşturduğu vadi ile ilçe coğrafyasının ana eksenini oluşturur. Akarsu rejimi, bölgenin aldığı bol yağışlarla doğrudan ilişkilidir ve özellikle ilkbahar aylarında kar erimeleri ve yağışlarla birlikte debisi yükselebilmektedir.

Yağlıdere ilçesinin doğal bitki örtüsü, Karadeniz ikliminin etkisiyle oldukça gür ve çeşitlidir. Alçak kesimlerden yüksekliklere doğru çıkıldıkça bitki örtüsü farklı katmanlar oluşturur. Kıyıdan uzaklaşıp yükseklik arttıkça, geniş yapraklı ormanlar (kayın, gürgen vb.), yerini daha yükseklerde iğne yapraklı ormanlara (ladin, köknar, sarıçam vb.) bırakır. Bu ormanlar, hem ekolojik denge hem de yöre halkı için ekonomik bir kaynak oluşturmaktadır. Vadi tabanlarında ve daha az eğimli yamaçlarda ise tarım alanları, özellikle fındık bahçeleri yer almaktadır.

İklim açısından Yağlıdere, tipik Doğu Karadeniz ikliminin tüm özelliklerini taşır. Her mevsim bol yağışlı geçmesi, iklimin en belirgin karakteristiğidir. Yıllık yağış miktarı oldukça yüksektir ve yağışlar genellikle yağmur şeklindedir, ancak yüksek kesimlerde kış aylarında kar yağışı da görülür. Hava yıl boyunca genellikle nemlidir. Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ise ılıman ve yine yağışlı geçer. Kıyıya göre iç kesimde yer alması ve yüksek rakımlı alanlara sahip olması, sıcaklık değerlerinde ve kar yağışı miktarında farklılıklara yol açabilir. Bu iklim koşulları, bölgenin gür bitki örtüsünün oluşmasını sağlamış ve tarımsal faaliyetleri, özellikle fındık ve çay tarımını (eğer yapılıyorsa) şekillendirmiştir.

Nüfus ve Demografi

Yağlıdere ilçesi, güncel nüfus istatistikleri ışığında 2024 yılı itibarıyla 14 857 kişilik bir yerleşim birimidir. Bu nüfusun 7 522’si erkek, 7 335’i kadındır; cinsiyet dağılımı %50,63 erkek ve %49,37 kadın biçiminde gerçekleşmiştir. Toplam nüfus büyüklüğü ve cinsiyet oranları, ilçenin hem toplumsal yapısının hem de ekonomik faaliyetlere katılım dinamiklerinin temel göstergelerini sunar.

Yakın on sekiz yıllık dönem ele alındığında (2007–2024), Yağlıdere nüfusu belirgin dalgalanmalar sergilemiştir. 2008’de 19 281 kişiye ulaşan zirvenin ardından 2011’e dek nispeten yüksek düzey korunmuş, ancak 2012 itibarıyla başlayan gerileme 2015’e kadar sürmüştür. 2016’da kısa süreli bir sıçrama kaydedildiği, ardından 2017’de yeniden 15 189’a kadar inildiği gözlenir. 2018’de yeniden 16 758’e yükselen nüfus, 2019–2020 döneminde hafif dalgalanmalarla 15 577–15 793 aralığında seyrederken; 2021 ve 2022 yıllarında tekrar daralma yaşamış, 2023’te 15 744’e kadar toparlanmıştır. Son olarak 2024’te 14 857’ye inen bu eğilimler, kırsal alanlarda tipik görülen göç hareketleri, mevsimlik iş imkânlarının değişkenliği ve tarımsal üretime dayalı gelir dalgalanmalarının nüfus üzerindeki doğrudan yansımalarını ortaya koymaktadır.

Cinsiyet yapısındaki hafif erkek üstünlüğü, özellikle tarımsal üretim faaliyetlerinde erkek işgücünün yoğun katılımıyla ilintilidir. Fındık başta olmak üzere sahile yakın mesafede konumlanan ilçede, tarımsal döngünün temel belirleyeni olan iş gücünün mevsimsel ihtiyaçları, erkek nüfus oranını bir nebze artırmaktadır. Buna karşın, kadın nüfus oranındaki nisbi istikrar, yerel halkın hem ev içi hem de kırsal ekonomideki çok katmanlı rollerini göstermektedir.

Yağlıdere’nin demografik profilini şekillendiren bir diğer önemli unsur da 4 Temmuz 1987’de kazanılan ilçe statüsüdür. Daha önce Espiye’ye bağlı bir bucak olan Yağlıdere, ilçe hâline geldikten sonra nüfus kayıt sisteminin kapsamı genişlemiş, altyapı yatırımları ve kamu hizmetlerine erişim kolaylaşmıştır. Sahile yaklaşık 15 km uzaklıktaki konumu, iklimsel koşullar ile yaylacılık geleneklerini birlikte besler; ilçede düzenlenen yayla şenlikleri, göç eden ve geri dönen nüfusu yıl içinde dengeli tutmaya katkı sunar.

Ekonomi 

Giresun iline bağlı Yağlıdere ilçesinin ekonomik yapısı, büyük ölçüde tarımsal faaliyetlere dayanmaktadır. İlçenin coğrafi konumu, engebeli arazi yapısı ve Karadeniz ikliminin etkileri, ekonomik faaliyetlerin niteliğini belirleyen temel faktörlerdir. Tarım, ilçe halkının ana geçim kaynağını oluşturmakta ve ekonomik hayatın merkezinde yer almaktadır.

İlçedeki tarımsal üretimin neredeyse tamamına yakını fındık üretimine odaklanmıştır. Fındık, Yağlıdere ekonomisi için vazgeçilmez bir üründür ve bölge halkının en önemli gelir kalemidir. İlçenin hemen her köyünde fındık bahçelerine rastlanmakta olup, tarıma elverişli arazilerin büyük bir bölümü bu ürüne ayrılmıştır. Fındık tarımı, bölgenin iklim ve toprak yapısına uyum sağlamış, nesilden nesile aktarılan birincil ekonomik uğraş haline gelmiştir. Üretilen fındık, hem yerel tüccarlar aracılığıyla hem de daha büyük ölçekli alıcılar vasıtasıyla pazarlanmaktadır.

Fındığın yanı sıra, ilçede daha çok aile ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak başka tarım ürünleri de yetiştirilmektedir. Bunların başında mısır, patates, fasulye ve özellikle bölgeyle özdeşleşen karalahana gelmektedir. Ayrıca, yerel tüketime yönelik olarak çeşitli meyveler (armut, elma, erik vb.) ve sebzeler de üretilmektedir. Ancak bu ürünlerin ekonomik değeri ve üretim ölçeği, fındıkla kıyaslandığında oldukça sınırlıdır ve genellikle ticari bir amaç taşımaz.

Hayvancılık, ilçe ekonomisinde tarımı destekleyici nitelikte ve genellikle aile işletmeciliği şeklinde yapılan bir diğer faaliyettir. Büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliği ile kümes hayvancılığı yapılmaktadır. Ancak hayvancılık faaliyetleri, genellikle ailelerin kendi et, süt, yumurta gibi ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir ve ticari boyutu fındık tarımına göre oldukça düşüktür. Mevcut çayır ve mera alanları ile ormanlık sahalar, hayvancılığın geliştirilmesi için bir potansiyel barındırmakla birlikte, bu potansiyelin tam olarak değerlendirildiği söylenemez. Arıcılık da ilçede yapılan tarımsal faaliyetler arasında yer almakta ve doğal bitki örtüsü bu faaliyet için uygun bir ortam sunmaktadır.

İlçenin sahip olduğu zengin orman varlığı, ormancılık faaliyetleri için de bir temel oluşturmaktadır. Ormanlardan elde edilen ürünler, hem yakacak ihtiyacının karşılanmasında hem de sınırlı ölçüde gelir getirici faaliyetlerde kullanılabilmektedir. Bunların dışında, ilçe ekonomisi büyük ölçüde tarıma, özellikle de fındığa bağımlı bir yapı sergilemektedir. Sanayi ve ticaret faaliyetleri yeterince gelişmemiştir. Hizmet sektörü ise daha çok ilçe merkezinde yoğunlaşmış olup, temel ihtiyaçlara yönelik küçük ölçekli işletmelerden oluşmaktadır. İlçenin ekonomik yapısı, genel olarak tarımsal üretime dayalı, dışarıya göç veren ve fındık gelirlerine yüksek derecede bağımlı bir karakter göstermektedir.

Kültür- Turizm- Mutfak

Giresun iline bağlı Yağlıdere ilçesi, doğal alanlara, tarihi yapılara ve yerel bir mutfak kültürüne sahiptir. Bu unsurlar ilçenin turizm ve kültür profilini oluşturur. İlçenin coğrafi yapısı, bitki örtüsü ve su kaynakları, doğa turizmi faaliyetleri için bazı koşullar sunmaktadır. İlçedeki tarihi eserler, kültürel miras envanterinde yer almaktadır.

Yağlıdere'deki doğal varlıklar arasında Gölyanı Yaylası bulunur. Belirli bir bitki örtüsüne ve coğrafi özelliklere sahip olan yayla, yaz aylarında ziyaretçi almaktadır. Yaylanın arazi yapısı, bazı rekreasyonel faaliyetlere ve yürüyüşlere olanak tanır. İlçedeki bir diğer doğal oluşum Çağlayan Şelalesi'dir. Şelale ve çevresinde dinlenme alanları mevcuttur ve burası turizm amaçlı ziyaret edilen yerlerdendir.

Kültürel ve tarihi miras kapsamında ilçede bazı yapılar yer almaktadır. Hacı Abdullah Halife Külliyesi, bu yapılardan biridir ve tarihi/dini bir kimlik taşır. Külliye, cami ve türbe gibi bölümlerden oluşmaktadır ve Hacı Abdullah Halife ile ilişkilendirilir. Yapı, mimari özellikleri ve dini kimliği nedeniyle ziyaret edilebilmektedir. Bir diğer kültürel miras öğesi, Akpınar (Kırkharman) mevkiindeki kilise kalıntısıdır. Bu yapı, geçmiş dönemlere ait mimari özellikler sergilemekte ve ilçenin tarihi hakkında bilgi vermektedir. Bu tür yapılar, ilçenin kültürel turizm kaynaklarını oluşturur.

Yağlıdere'nin yöresel mutfağı, ilçenin kültürel yapısının bir parçasıdır. İlçe mutfağı, Karadeniz Bölgesi'nin genel mutfak özelliklerini yansıtmakla birlikte, yerel ürünlerin kullanıldığı yemekleri içerir. Bu yemekler arasında Pezik Çorbası, Mendek Çorbası, Fırın Kurusu (mısır ekmeği), Taflan Tuzlusu Kavurması, Keşkek ve Hamsi Böreği bulunmaktadır. Tatlılar arasında fındık kullanılarak yapılan Fındıklı Burma ve Samaksa Tatlısı yer alır. Bu yemekler, ilçenin gastronomik yapısını tanımlar.

Sonuç olarak, Yağlıdere ilçesinde Gölyanı Yaylası ve Çağlayan Şelalesi gibi doğal alanlar; Hacı Abdullah Halife Külliyesi ve Akpınar Kilisesi kalıntısı gibi tarihi/kültürel yapılar ve Pezik Çorbası ile Fındıklı Burma gibi yerel yemekleri içeren bir mutfak bulunmaktadır. Bu unsurlar, ilçenin turizm ve kültürel kimliğini meydana getirir ve bölgesel tanıtım ile kalkınma faaliyetlerinde değerlendirilebilecek kaynaklardır.