Hepimiz zaman zaman bir konuda hızlıca bilgi edinmek, bir makale yazmak ya da karmaşık bir problemi çözmek için ChatGPT gibi yapay zekâ araçlarına başvuruyoruz. Bu araçlar, hayatı kolaylaştırıyor, zamandan tasarruf sağlıyor. Peki ya görünmeyen maliyet? Ya bu kolaylık, beynimizin öğrenme ve hatırlama yeteneklerini zayıflatıyorsa? MIT Media Lab’in yaptığı son çalışma, bu sorulara yanıt arayarak hepimizi yakından ilgilendiren bir gerçeğe ışık tutuyor: Yapay zekâ ile öğrenmenin düşündüğümüzden daha pahalıya mal olabileceği…

LLM Ürünleri ve Düşünme Süreci

MIT Media Lab’de gerçekleştirilen “Your Brain on ChatGPT” başlıklı ön baskı makalesi, ChatGPT gibi LLM ürünlerinin yaygınlaşmasıyla birlikte insanların ve işletmelerin bu araçlarla günlük olarak nasıl etkileşimde bulunduğunu ve bunun bilişsel süreçlerimize nasıl yansıdığını inceliyor.

Deney kapsamında katılımcılar üç gruba ayrıldı: LLM grubu, Arama Motoru grubu ve yalnızca Beyin grubu. Her grup, bir makale yazma görevini kendilerine tahsis edilen araçla (veya hiçbir araç olmadan) tamamladı. Araştırmacılar, katılımcıların beyin aktivitelerini elektroensefalografi (EEG) ile kaydetti. Bu yöntem, bilişsel katılımı ve bilişsel yükü değerlendirmek, ayrıca makale yazma görevi sırasındaki nöral aktivasyonları daha derinlemesine anlamak için kullanıldı. Elde edilen sonuçlar, her bir grubun önemli ölçüde farklı nöral bağlantı paternlerine sahip olduğunu gösterdi; bu da farklı bilişsel stratejileri yansıtıyordu.

Çalışmanın en çarpıcı bulgularından biri, beyin bağlantılarının kullanılan dış desteğin miktarıyla orantılı olarak sistematik bir şekilde azaldığıydı. Sadece beynini kullanan “Brain-only” grubu en güçlü, en geniş kapsamlı ağları sergilerken, Arama Motoru grubunda orta düzeyde bir katılım gözlendi. En zayıf genel bağlantı ise LLM yardımı kullanan grupta ortaya çıktı.

Dört ay boyunca devam eden dört oturumun sonunda, LLM grubundaki katılımcıların “Brain-only” grubundaki meslektaşlarına göre nöral, dilbilimsel ve puanlama düzeylerinde daha kötü performans sergiledikleri görüldü. Ayrıca, LLM grubunun yazdıkları makalelere olan “sahiplik” hissi de düşüktü ve bu grup, birkaç dakika önce yazdıkları makalelerden alıntı yapma konusunda zorluk yaşıyordu.

^{“Your Brain on ChatGPT” Başlıklı Makalede Yer Alan LLM, Search, Brain Gruplarının Makaledeki Bilişsel Gösterimi Görüntüsü (Mit)}

Bu öncü çalışma, yapay zekanın öğrenme becerileri üzerindeki potansiyel etkisine dair ilk bulguları sunsa da bazı sınırlamaları da beraberinde getiriyor. Çalışma, sınırlı sayıda katılımcı ve sadece ChatGPT kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle sonuçların diğer LLM modellerine genelleştirilmesi mümkün değildir. Ayrıca, bu makale henüz hakem değerlendirmesinden geçmediğinden bulguların ihtiyatla ele alınması gerekmektedir.

Peki, bu bulgular bize ne anlatıyor? Bu araçlar, kısa vadede pratik faydalar sağlasa da uzun vadede öğrenme becerilerimizde bir gerilemeye yol açabilir. Yapay zekanın hayatımızdaki yeri giderek büyürken, bu teknolojinin sadece pratik faydalarıyla değil, aynı zamanda bilişsel süreçlerimiz üzerindeki potansiyel etkileriyle de ilgilenmemiz gerekiyor. “Your Brain on ChatGPT” çalışması, yapay zeka destekli araç kullanımının bilişsel maliyetini vurgulayarak bu tartışmaya bilimsel bir zemin hazırlıyor.

İşte bu araştırmadan yola çıkarak, yapay zeka ile olan ilişkimizin geleceğine dair bazı ek düşünceler.

Öğrenme ve Akıl Yürütme Yetenekleri: LLM’lerin sunduğu kolaylık, bizi problem çözme ve derinlemesine düşünme gereksiniminden uzaklaştırabilir. Araştırma, LLM grubunun beyin bağlantılarının Search Engine ve Brain-only gruplarına göre daha zayıf olduğunu gösteriyor. Bu durum, sürekli olarak bir araca bağımlı kalmanın bilişsel stratejilerimizi ve nöral ağlarımızı zayıflatabileceğine işaret ediyor. Tıpkı bir kasın kullanılmadığında zayıflaması gibi, zihinsel yeteneklerimiz de bu tür araçlarla pasifleşebilir.

Yaratıcılık ve Özgünlük: LLM’ler, metin oluşturma ve fikir üretme süreçlerini hızlandırabilir. Ancak araştırmanın bulguları, LLM kullanıcılarının yazdıkları metinlere olan sahiplik duygusunun düşük olduğunu gösteriyor. Bu durum, yaratıcılık ve özgünlük gibi becerilerin LLM kullanımıyla nasıl etkilendiğine dair önemli soruları gündeme getiriyor. Bu araçlar, sadece bir metin üretmek yerine, kendi özgün fikirlerimizi geliştirmemize nasıl yardımcı olabilir?

Eğitim Sisteminin Geleceği: Eğitimde yapay zeka kullanımı kaçınılmaz hale gelirken, bu teknolojinin potansiyel risklerini anlamak kritik bir öneme sahip. Araştırmanın yazarları, LLM’lerin eğitim üzerindeki etkisinin “ancak yeni yeni yerleşmeye başladığını” belirtiyor. Bu nedenle, eğitimciler ve öğrenciler bu araçları bilinçli bir şekilde kullanmak için yeni stratejiler geliştirmelidir. Yapay zeka, sadece bir bilgi kaynağı olarak değil, aynı zamanda eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerini geliştiren bir araç olarak nasıl entegre edilebilir?

Düşünme sürecini iyileştirmek için, bilişsel stratejilerinizi bilinçli bir şekilde yönetmek ve yeni yaklaşımlar denemek faydalı olabilir. “Your Brain on ChatGPT” makalesinin bulgularından yola çıkarak, düşünme sürecini iyileştirmek için bazı yöntemler şunlardır:

Dış desteğe bağımlılığı azaltın: Çalışma, LLM yardımı alan grubun en zayıf genel nöral bağlantılara sahip olduğunu gösteriyor. Bu durum, sürekli dış desteğin bilişsel katılımı azaltabileceğine işaret ediyor. Bu nedenle, karmaşık bir görevle karşılaştığınızda, hemen bir yapay zeka aracına başvurmak yerine, öncelikle kendi beyin gücünüzü kullanmaya odaklanın.

“Beyin-Sadece” yaklaşımını benimseyin: Araştırmada “Brain-only” olarak adlandırılan grup, en güçlü ve en geniş kapsamlı nöral ağları sergiledi. Bu, bir konuyu araştırırken, makale yazarken veya problem çözerken, başlangıçta kendi bilginize ve düşüncelerinize güvenmenin faydalı olduğunu gösteriyor.

Fikir üretme ve yazma gibi alt görevleri ayırın: Çalışmanın sınırlamalarından biri, makale yazma görevinin fikir üretimi veya yazma gibi alt görevlere ayrılmamış olmasıydı. Düşünme sürecinizi iyileştirmek için, bir görevi daha küçük parçalara ayırın. Örneğin, bir makale yazarken önce fikirleri kendi başınıza üretin ve ana hatları belirleyin, ardından yazma aşamasına geçin. Bu, her bir aşamada bilişsel olarak daha derinlemesine katılım sağlamanıza yardımcı olabilir.

Bilginin sahipliğini artırın: Araştırma, LLM grubundaki katılımcıların yazdıkları makalelere olan sahiplik hissinin düşük olduğunu ve hatta yazdıklarından alıntı yapmakta zorlandıklarını ortaya koydu. Bilgiyi pasif bir şekilde almak yerine, onu kendi cümlelerinizle yeniden ifade etmek ve içselleştirmek, bilginin hafızanızda daha kalıcı olmasını sağlar.

Farklı araçları stratejik olarak kullanın: Arama motorları, LLM’lere kıyasla daha fazla bilişsel katılım sağladı. Bu nedenle, bir konuyu araştırırken, yapay zekadan hazır cevaplar almak yerine arama motorlarını kullanarak farklı kaynaklardan bilgi edinmek ve bu bilgileri kendi başınıza sentezlemek daha faydalı olabilir. Bu, beyninizin daha aktif çalışmasına ve öğrenme becerilerinizin gelişmesine yardımcı olur.

Sürekli öğrenme ve pratik yapma: Makale, LLM kullanımının uzun vadede öğrenme becerilerinde bir düşüşe yol açabileceği endişesini dile getiriyor. Düşünme sürecinizi iyileştirmek için, zihninizi sürekli aktif tutacak etkinliklere katılın. Okumak, yeni beceriler öğrenmek, bulmaca çözmek veya yaratıcı projelere girişmek, bilişsel yeteneklerinizi güçlendirecektir.