Yeşilyurt, Tokat ilinin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan bir ilçesidir. İlçe ekonomisi ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Doğal alanlar arasında Boztepe Mesire Alanı ve Karatepe Yaylası bulunmaktadır.
Yeşilyurt (Tokat Yeşilyurt Belediyesi)
Tarih
Yeşilyurt’un kuruluşunu simgeleyen ilk yapılar, 15 Şubat 1932’de açılan Sivas–Samsun demiryolu hattının Yeşilyurt (o dönemdeki adıyla Arabacımusa/Köprübaşı) istasyonuna kadar uzanmasıyla ortaya çıkmıştır. 1936–1937 yıllarında, çevre köylerin ulaşıma erişimini sağlamak amacıyla tren istasyonunun hemen yanına kerpiç bir işyeri açılmıştır. Bu dükkanı işleten Topal Yusuf, Aziz Ertaştan ve yakınındaki köylerden gelen isimler—Yusuf Erdür, Salih Sevim, Hafız Ahmet Şener, Bekir Sarıcan ve İsmail Misafir—bölgedeki ilk yerleşim hanelerini oluşturmuş; 1942’ye kadar beş haneye yükselen yerleşme, 1944–1945 döneminde on beşi aşan hane sayısına ulaşmıştır.
1949–1950 eğitim-öğretim yılında, iki sınıflı lojmanlı bir ilkokulun açılması ve ardından 1977–1978’de lise binasının inşası, yerleşimin kent niteliği kazanma sürecini pekiştirmiştir. 1972’de belde statüsü alan Arabacımusa, aynı yıl yapılan seçimlerle ilk belediye başkanını ve kent altyapısını (su, kanalizasyon, elektrik) oluşturmuş; jandarma karakolunun kurulması, tarım kredi kooperatifinin faaliyete geçmesi, pancar ekimi ve kantar tesisi, Toprak Mahsulleri Ofisi gibi kamusal yatırımlar, nüfusun köy görünümünden kasabalığa sıçramasını sağlamıştır.
1981’de üç mahalleye (Şehitler, Gazi Osman Paşa, 100. Yıl) ayrılan belde, 1984’te dönemin Köy İşleri Bakanı Münir Güney’in önerisiyle resmî adını “Yeşilyurt” olarak değiştirmiştir. 1984–1986 arasında Afganistan’dan gelen Türkmen göçmenlerin yerleştiği 114 haneye ev sahipliği yapması, 1987’ye gelindiğinde Yeşilyurt’un Artova’ya bağlı bir beldeden bağımsız ilçe hâline gelmesine zemin hazırlamıştır. 4 Temmuz 1987 tarihli kanunla ilçe statüsü kazanan Yeşilyurt’un ilk kaymakamı 12 Ağustos 1988’de görevine başlamıştır.
Coğrafya ve İklim
Yeşilyurt, 24 876 hektarlık alanıyla Tokat il merkezinin yaklaşık 55 km batısında yer alır. 1 050 m ortalama rakımlı ilçe, 40°04′ K enlemi ve 36°26′ D boylamı arasında konumlanmıştır. Kuzeyde Niksar, doğuda Artova, batıda Reşadiye, güneyde ise Sivas ili sınırlarıyla çevrili bir geçiş bölgesidir. İlçe merkezinden 5–15 km mesafedeki 2 belde, 16 köy ve 1 mezra, dağınık bir yerleşme dokusu oluşturur; Karadeniz tipi köy mimarisi, yüksek yamaçlarda ve vadilerde dağılan yerleşim birimlerinde sürdürülür.
İklim, Karadeniz’in ılıman ve nemli etkisi ile İç Anadolu’nun karasal kuru yazlar ve soğuk kış özellikleri arasında bir geçiş niteliğindedir. Yaz ortalaması 17–19 °C, kış ortalaması ise 0 °C’nin altındadır. Bitki örtüsü, alüvyonlu tarım alanlarında verimli tarım ürünlerine olanak tanırken, yükseltilerde meşe, sarıçam ve çınar ormanlarıyla dağınık yaylalar egemendir. Yağış rejimi, kış ve ilkbahar aylarında yoğunlaşır; yazın belirgin bir kurak dönem yaşanır. Başlıca akarsular; Yeşilırmak’ın kolu Çekerek ve güneyden kuzeye akan Özdere’dir.
Nüfus ve Demografi
Yeşilyurt ilçesinin nüfusu 2007 yılında 11.921 kişi iken, dönem boyunca inişli çıkışlı bir seyir izleyerek 2024 yılı itibarıyla 8.213 kişiye gerilemiştir. Bu süreçte 2011–2012 yıllarında 11.359’dan 11.785’e doğru 426 kişilik bir artış; 2013–2014 döneminde ise 11.458’den 10.291’e kadar 1.167 kişilik bir azalış kaydedilmiştir. 2017–2018 ve 2022–2023 aralığında sırasıyla 21 ve 20 kişilik sınırlı artışlar gözlenirken, diğer yılların büyük çoğunluğunda belirgin düşüşler yaşanmıştır. 2024 verilerine göre erkek nüfus 4.124 kişi (%50,21), kadın nüfus ise 4.089 kişi (%49,79) düzeyindedir; cinsiyetler arasındaki fark genellikle birkaç düzine kişiyi aşmamaktadır. Bu dalgalı yapı, bölgenin göç hareketleri ve demografik dinamiklerinin yıllar içinde değişkenlik gösterdiğini işaret etmektedir.
Ekonomi
Yeşilyurt ekonomisi ağırlıklı olarak tarım, hayvancılık ve balıkçılığa dayanır. İlçe topraklarında şeker pancarı, patates, fiğ, mısır ve baklagiller gibi tarım ürünleri yetiştirilir. Doğal yem kaynakları, hayvancılığın (küçükbaş ve büyükbaş) temelini oluşturur. Çekerek Irmağı ve Özdere, sulama imkânı sağlayarak sulu tarımı destekler.
Büyük sanayi yatırımı bulunmamakta; iki adet un fabrikası, bir tekstil atölyesi ve bir ayakkabı fabrikası üretim yapmaktadır. 458 civarındaki vergi kaydı bulunan esnaf, ticaret ve hizmet sektöründe faaliyet gösterir. Sosyal yapı içinde memurların yanı sıra hayvancılık odaklı üretim yapan küçük işletmeler, yerel ekonominin çeşitlenmesine katkı sunar.
Turizm–Kültür–Mutfak
Yeşilyurt, hem doğal hem de kültürel kaynaklarıyla turizm potansiyeli taşır.
• Yeşil Park: İlçe merkezinde konumlu park, yeşil alan düzenlemeleri, yürüyüş yolları ve dinlenme üniteleriyle kentsel rekreasyonu destekler.
• Yeşilyurt Tren Garı: 1932’den bu yana bölgede ulaşımı sağlayan tren garı, nostaljik tren yolculuğu deneyimini korur. Bölge halkı ve ziyaretçiler için tarihî bir ulaşım noktasıdır.
• Karatepe, Armutalan ve Dumanlı Yaylaları: 1 200–1 800 m yükseklik aralığında, serin iklimli doğal dinlenme alanları sunar; ilkbahardan sonbahara kadar kamp ve fotoğraf turizmine hizmet eder.
• Göletler ve Akarsular: Çekerek Irmağı’na bağlı sulama göletleri, amatör balıkçılık ve suyun kıyısında piknik imkânı sağlar.
• Yayla Şenlikleri: Yaz aylarında köy ve beldelerde düzenlenen şenlikler, halk oyunları, zılgıtlar ve yerel kültür sergileriyle toplumsal dayanışmayı pekiştirir.
Yeşilyurt mutfağının temelini, tarım ve hayvancılık ürünleri oluşturur. İlçede yetiştirilen patates, pancar, fiğ ve baklagiller, ev mutfaklarında hamur işleri, bölgesel çorbalar ve sebze yemeklerinin temel hammaddesini teşkil eder. Küçük ölçekli bakliyat ve yöresel otlarla hazırlanan basit ama besleyici yemekler, aile ekonomisini destekler. İlçede özel bir mutfak mirasına dair ayrıntılı derleme, sağlanan kaynak metinlerde bulunmamaktadır. Ancak tarımsal ürün çeşitliliği ve hayvancılık, Yeşilyurt’un mutfak kültürünü biçimlendiren en önemli unsurlardır.
