Türk hukukçu, siyasetçi ve devlet adamı. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yıllarında önemli görevlerde bulunmuş; Adliye Vekilliği (Adalet Bakanlığı), Hariciye Vekilliği (Dışişleri Bakanlığı) yapmış, TBMM’de milletvekili olarak görev almıştır.

Hayatı

1878 yılında Boyabat’ta dünyaya geldi. Babası Kadı (Naip) Hasan Raci Efendi’dir. Eğitim hayatına Kuleli İdadisi’nde başlayan hukukçu, sağlık nedenleriyle Askeri Tıbbiye’ye nakledildi. Burada öğrenimine devam ederken hürriyet taraftarı arkadaşlarını ele vermediği için hapsedildi. Fizan’a sürgün edilmek üzereyken sakatlığı ve bazı girişimlerle affedilip çürüğe ayrıldı. Bir süre memleketinde kaldıktan sonra İstanbul’a dönerek Mekteb-i Hukuk’a kaydoldu ve 1904 yılında buradan mezun oldu. Yüksek öğrenimini Paris Hukuk Fakültesi Ulûm-ı Siyasiye ve İktisadiye şubesinde doktora yaparak tamamladı. Fransızca ve İngilizce bilmekteydi.

Erken Kariyer ve Meşrutiyet Dönemi

1898 yılında Boyabat Mal Müdürü Refikliğine atandı, 1899’da istifa etti. Hukuk Fakültesinden mezun olduktan sonra avukatlığa başladı. Aynı dönemde Hukuk Fakültesi’nde Ceza Hukuku Muallim Muavinliğine, ardından Muallimliğe getirildi. 1908’de Meşrutiyet’in ilanı ile Kastamonu milletvekili seçildi ancak 7 Kasım 1908’de istifa etti. 30 Eylül 1909 – 31 Ağustos 1914 tarihleri arasında Avrupa’da Talebe Müfettişi olarak görev yaptı. 1 Haziran 1915’te Müfettiş Umumiliğine, 23 Kasım 1915’te ise Adliye Nezareti Müsteşarlığına atandı.

Milli Mücadele ve Diplomasi Dönemi

I. Dünya Savaşı’nın bitimiyle tekrar Kastamonu milletvekili seçildi. İstanbul’un işgali üzerine Ankara’ya gelerek TBMM’ye katıldı. Hariciye Vekili Bekir Sami Bey ile Moskova’ya gönderilen heyetin murahhas üyeliğini yaptı. Daha sonra 16 Mart 1921’de Heyeti Murahhas Reisi olarak ikinci kez Moskova’ya giderek TBMM adına Sovyetler Birliği ile Dostluk Muahedesini imzaladı. 30 Mart 1920’de TBMM Adliye Vekilliğine, 15 Mayıs 1921’de ise Hariciye Vekilliğine seçildi. Anadolu’da devam eden mücadele sırasında çeşitli diplomatik görevler üstlendi. 26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz sırasında hasta olmasına rağmen görevine döndü. 12 Eylül 1922’de Mustafa Kemal Paşa ile İzmir’e giderek mütareke ve barış görüşmelerine katıldı.

Lozan Barış Konferansı ve Sonrası

25 Ekim 1922’de, Lozan Barış Konferansı’nda Türkiye’nin başdelegesi İsmet Paşa’nın Hariciye Vekilliğine atanabilmesi için vekillikten istifa etti. Tedavisini sürdürmek üzere Viyana’ya gitti. 1923 yılında Londra Mümessilliğine atandı ancak milletvekilliğiyle birlikte yürütülemeyeceği kararı üzerine milletvekilliğini tercih etti.

Cumhuriyet Dönemi ve Akademik Hayatı

1930 yılında ikinci kez Adliye Vekilliğine getirildi. 1933’te bu görevden istifa ederek akademik çalışmalara yöneldi. Ankara Hukuk Mektebi’nde İktisat Profesörlüğü yaptı. 1934 yılında, Türk Devrim Tarihi dersi üniversitelerde zorunlu hale getirilince Mustafa Kemal Atatürk’ün isteğiyle İstanbul Üniversitesi’nde “Türk İnkılâbı’nın İktisadi ve Mali Cephesi” derslerini verdi. 1941 yılında milletvekilleri profesörlük yapamayacağı kararı ile akademik görevinden ayrıldı.

Çok Partili Hayat ve Siyasi Mücadele

V. ve VI. Dönemlerde Sinop milletvekili olarak görev yaptı. VII. Dönemde Cumhuriyet Halk Partisi tarafından aday gösterilmedi. Bunun üzerine Demokrat Parti’den milletvekili seçildi ancak partiden ayrıldı. 19 Temmuz 1948’de Millet Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı. 1950 seçimlerine katılmayarak İstanbul’da avukatlık yaptı.

Son Yılları ve Vefatı

27 Mayıs 1960 darbesinden sonra 6 Ocak 1961’de kurulan Temsilciler Meclisi’nde Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi temsilcisi olarak görev aldı. 15 Nisan 1969’da İstanbul’da vefat etti.