Maşat Höyük, Tokat ili Zile ilçesi sınırlarında yer alan ve Orta Tunç Çağı'ndan Demir Çağı'na kadar kesintisiz yerleşim görmüş bir arkeolojik höyüktür. Hitit yazılı belgelerine dayalı arkeolojik buluntularıyla Anadolu’nun tarih öncesi ve erken tarih çağlarını aydınlatan önemli merkezlerden biri olan Maşat Höyük, özellikle Hitit dönemine ait arşiv kalıntıları ve savunma yapılarıyla dikkat çekmektedir. Yapılan kazılar, bölgenin siyasi, idari ve kültürel açıdan Anadolu tarihi içinde ne denli merkezi bir rol oynadığını ortaya koymuştur.

Coğrafi Konum ve Jeolojik Yapı

Maşat Höyük, Zile ilçesinin Alacık köyü yakınlarında, Yeşilırmak havzasına yakın bir alanda konumlanmıştır. Doğal su kaynaklarına ve verimli tarım arazilerine yakınlığı nedeniyle tarih boyunca cazip bir yerleşim alanı olmuştur. Höyük yaklaşık 30 metre yüksekliğinde olup, çevresindeki düzlük arazide belirgin bir şekilde yükselerek bölgeye hâkim bir konumdadır. Bu konum, yerleşimin hem tarımsal üretim hem de savunma stratejileri açısından uygun bir noktada olduğunu göstermektedir.

^{Zile Maşat Höyük (Kültürportalı)}

Kazılar ve Arkeolojik Bulgular

Maşat Höyük’te ilk sistemli kazı çalışmaları, 1970’li yıllarda Türk Tarih Kurumu ve Kültür Bakanlığı iş birliğiyle başlamıştır. Kazılar sonucunda elde edilen buluntular, özellikle Orta ve Geç Tunç Çağlarına ait tabakalanmaların oldukça iyi korunduğunu ortaya koymuştur. En dikkat çekici buluntular arasında, Hitit dönemine ait kil tabletler, mühürler, pişmiş toprak figürinler, seramik parçaları ve savunma mimarisine ilişkin kalıntılar yer almaktadır.

Kazılarda ortaya çıkarılan 100'ün üzerinde çivi yazılı tablet, Hitit bürokrasisinin işleyişine ve yerel yönetim ilişkilerine dair önemli bilgiler sunmaktadır. Tabletlerde geçen yer adları, şahıs isimleri ve idari yazışmalar, Maşat Höyük’ün Hitit İmparatorluğu döneminde bir “lugal” (valilik/kralcık) merkezi işlevi gördüğünü düşündürmektedir. Bu belgeler, aynı zamanda Hitit diplomatik dili ve arşiv sisteminin taşra uygulamaları hakkında da değerli veriler sunmaktadır.

Katmanlar ve Yerleşim Sürekliliği

Maşat Höyük’te tespit edilen yerleşim katmanları, Orta Tunç Çağı’ndan itibaren yoğun bir yerleşim sürecini göstermektedir. Kazı tabakalarında, erken döneme ait mimarî izlerin yanı sıra Geç Tunç Çağı'na ait surlar, şehir kapıları ve idari yapı kalıntılarına ulaşılmıştır. Demir Çağı’nda da höyüğün sınırlı ölçüde iskan edildiği, ancak bu döneme ait yerleşim dokusunun daha seyrek ve dağınık olduğu anlaşılmaktadır.

Kültürel ve Tarihî Önemi

Maşat Höyük, Hitit arkeolojisi açısından Boğazköy (Hattuşa) ve Alacahöyük gibi merkezlerle birlikte değerlendirilmesi gereken bir bilimsel değere sahiptir. Özellikle taşra idaresi, arşiv sistemleri ve kent savunması gibi alanlarda sağladığı somut verilerle Hititoloji çalışmalarına önemli katkılar sağlamaktadır. Yerleşmede ele geçen yazılı belgeler ve mühür baskıları, buranın yalnızca kırsal bir yerleşim değil, aynı zamanda örgütlü bir yönetim merkezine ev sahipliği yaptığını göstermektedir.

Koruma Durumu ve Günümüzdeki Konum

Maşat Höyük, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescillenmiş arkeolojik sit alanı olarak koruma altına alınmıştır. Alan çevresinde kazı sonrası koruma önlemleri alınmış; ziyaretçilere açık olan bölümler ise yönlendirme levhaları ve güvenlik çitleri ile düzenlenmiştir. Höyükten çıkarılan birçok arkeolojik eser, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi ile Tokat Müzesi'nde sergilenmektedir.