12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü, çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimini olumsuz etkileyen emek sömürüsüne karşı farkındalık yaratmak amacıyla her yıl küresel düzeyde anılan ve etkinliklerle değerlendirilen uluslararası bir gündür. Bu özel gün, başta Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) olmak üzere Birleşmiş Milletler’e bağlı kurumlar, sivil toplum kuruluşları ve sendikalar tarafından, çocuk haklarının savunulması ve çocuk işçiliğinin önlenmesi amacıyla organize edilmektedir.

Çocuk İşçiliğinin Tanımı

Çocuk işçiliği; çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve eğitim hakkına uygun olmayan koşullarda çalıştırılmasıdır. ILO’nun tanımına göre, çocuk işçiliği; çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimini engelleyen, sağlık ve güvenliğini tehlikeye atan, eğitim hakkını elinden alan çalışma biçimlerini kapsar. Özellikle uzun saatler süren ağır iş yükleri, tehlikeli makinelerle veya kimyasallarla çalışma, sokakta ya da denetimsiz alanlarda çalıştırılma, eğitime devam edememe durumları, çocuk işçiliği örneklerindendir.

Tarihî Arka Plan ve Belirleniş Süreci

Çocuk işçiliğiyle mücadele, 19. yüzyılda Sanayi Devrimi ile birlikte Batı Avrupa’da başlayan işçi hakları mücadelesinin bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. Ancak çocukların işgücü içinde yer alması, küresel ölçekte hâlâ yaygın bir sorundur. Bu soruna dikkat çekmek amacıyla ILO, 2002 yılında aldığı kararla 12 Haziran'ı “Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü” olarak ilan etmiştir.

ILO ve UNICEF’in 2023 yılı verilerine göre, dünya genelinde yaklaşık 160 milyon çocuk, yani her 10 çocuktan biri, eğitimden yoksun biçimde iş gücüne katılmaktadır. Bu çocukların yaklaşık yarısı, tehlikeli koşullar altında çalışmaktadır.

Çocuk İşçiliğinin Nedenleri

Çocuk işçiliğinin altında yatan nedenler çok katmanlıdır. Temel nedenler arasında yoksulluk, ebeveynlerin işsizliği veya düşük gelirli olması, eğitim sistemine erişimdeki sorunlar, çatışma, göç, savaş ve doğal afetler gibi krizler, toplumsal normlar ve geleneksel roller, yetersiz denetim ve yasal boşluklar yer alır.

Kriz dönemlerinde, özellikle savaş ve göç dalgalarında, çocukların çalıştırılma riski ciddi şekilde artmaktadır. Türkiye özelinde, mevsimlik tarım işçiliği, sanayi atölyeleri, ayakkabı ve tekstil sektörleri ile sokak satıcılığı gibi alanlar çocuk işçiliğinin yoğunlaştığı yerlerdir.

Uluslararası Hukukta ve Politikalarda Çocuk İşçiliği

Çocuk işçiliğiyle mücadelede en önemli uluslararası belgeler şunlardır:

• Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1989)
• ILO’nun 138 Sayılı Asgari Yaş Sözleşmesi
• ILO’nun 182 Sayılı En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliği Sözleşmesi

Bu belgeler, çocukların zorla çalıştırılmasının, tehlikeli işlerde istihdam edilmesinin ve eğitim hakkından mahrum bırakılmasının önlenmesini hedeflemektedir. Türkiye, her iki ILO sözleşmesini de onaylamıştır.

^{Temsili Çocuk İşçiliği ve Çocuk İşçiliği ile Mücadele (Yapay zekâ ile oluşturulmuştur.)}

Türkiye'de Mevcut Durum

Türkiye’de çocuk işçiliğiyle mücadelede Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, UNICEF Türkiye, ILO Türkiye Ofisi çeşitli belediyeler ve sivil toplum kuruluşları işbirliği içinde çalışmalar yürütmektedir.

• ILO ve UNICEF, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yoksul aileleri destekleyici programlar yürütmekte ve okul öncesi eğitim projeleri geliştirmektedir.
• Türk-İş, çocukların iş gücünden çekilmesi için toplu iş sözleşmeleri kapsamında çeşitli ilkeler benimsemekte ve kampanyalar düzenlemektedir.
• Yerel yönetimler ve valilikler de 12 Haziran kapsamında etkinlikler organize etmekte, farkındalık çalışmaları yürütmektedir.

12 Haziran’da Düzenlenen Etkinlikler

Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü kapsamında her yıl çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir:

• Farkındalık yürüyüşleri ve afiş kampanyaları,
• Paneller, sempozyumlar ve akademik bildiriler,
• Medya yayınları, sosyal medya kampanyaları,
• Çocuk haklarına dair okul seminerleri,
• Hükûmetlere ve karar alıcılara çağrı metinleri.

Bu etkinlikler yalnızca sembolik anmalar değil; aynı zamanda çocuk emeğinin ortadan kaldırılması için politika üretimi ve sosyal baskıyı güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü, çocuk işçiliğine karşı yalnızca farkındalık yaratmayı değil, aynı zamanda bu sorunun ortadan kaldırılması yönünde somut adımlar atılmasını amaçlayan uluslararası bir gündür. Her yıl bu tarihte gerçekleştirilen etkinlikler, çocuk işçiliğinin ahlaki, hukuki ve insani boyutlarına dikkat çekerek, hem kamuoyunu hem de karar alıcıları bilinçlendirmeyi hedefler.