Abidinpaşa Köşkü, 19. yüzyıl Osmanlı modernleşmesinin ve Millî Mücadele döneminin Ankara’daki simge yapılarından biridir. Vali Abidin Paşa tarafından inşa ettirilen bu yapı, yalnızca bir konut değil, aynı zamanda Türk ordusunun şekillendiği bir eğitim merkezi olarak da tarihe geçmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün bizzat ziyaret ettiği ve konuşma yaptığı mekân, bugün Millî Mücadele Müzesi olarak Cumhuriyetin hafızasını canlı tutmaktadır.

^{Müzenin İçerisinden Bir Kare (Anadolu Ajansı)}

Abidin Paşa ve Köşkün İnşası

Abidin Paşa, 1886-1894 yılları arasında Ankara valiliği yaparken kentin altyapısını ve kültürel hayatını geliştiren birçok proje yürüttü. Elmadağ’dan su getirilmesi, yeni okulların inşası ve Ankara-Polatlı demiryolu hattı bu dönemde gerçekleşmiştir. Bu çalışmaların bir parçası olarak inşa edilen Abidinpaşa Köşkü, Ankara’nın Ertuğrulgazi Mahallesi'nde yer almakta olup geç dönem Osmanlı mimarisinin sade ve fonksiyonel örneklerinden biridir. Zemin katı taş, üst katı ise ahşap karkas sistemle inşa edilen yapı, Ankara'nın doğal dokusuna uygun olarak konumlandırılmıştır.

Köşk, hem mimari yapısıyla hem de inşa sürecindeki işlevselliğiyle dikkat çekmektedir. O dönemin ileri gelen memurları ve bürokratlarının yaşam biçimlerini yansıtmakla kalmamış; Ankara’nın sosyal, kültürel ve politik hayatında da bir merkez olmuştur.

Eğitim Merkezi Olarak Köşk

1912 yılında Jandarma Karakol Kumandanları Mektebi olarak kullanılmaya başlanan köşk, İstanbul’un işgali sonrası Ankara’ya gelen Harp Okulu ve Kuleli öğrencilerinin eğitim alması amacıyla “Sınıf-ı Muhtelife Zabit Namzetleri Talimgâhı”na dönüştürüldü. 1 Temmuz 1920 tarihinde açılan bu talimgâh, Türk ordusunun genç subay ihtiyacını karşılamak üzere hizmet vermiştir. Mustafa Kemal Paşa, bu açılış törenine katılmış, öğrencilere hitap etmiş ve ordunun geleceği açısından bu eğitimin hayati önem taşıdığını vurgulamıştır.

Açılışın ardından kısa sürede köşkün tüm odaları eğitim alanına dönüştürüldü. Ancak binanın bir okul olarak inşa edilmemiş olması nedeniyle öğrenciler ilk dönemlerinde barakalarda ve hatta yerlerde ders görmek zorunda kaldılar. Zamanla öğrenci sayısı artarken, eğitimin kalitesini artırmak amacıyla çevreye ek binalar yapıldı. Mustafa Kemal Paşa, genç zabit adaylarının kararlılığını "vatan uğruna verilen eşsiz fedakârlık" olarak nitelendirmiştir.

Abidinpaşa’da Harbiyeliler ve Milli Mücadele

Talimgâh öğrencileri kısa sürede Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz gibi kritik savaşlara katılmışlardır. Bin 500’ü aşkın mezun, Millî Mücadele’nin cephelerinde görev alarak şehit veya gazi olmuştur. Bu yapının eğitim kurumu olarak kullanımı 1923’e dek sürmüş; ardından Harp Okulu İstanbul’a taşınınca köşk boşaltılmıştır. 1933 tarihli bir arşiv belgesine göre yapı hâlâ orduya tahsis edilmiş durumdadır.

Köşk, sadece askeri eğitimin merkezi olmakla kalmamış, aynı zamanda Türk ordusunun yeniden yapılandırılmasının da önemli bir simgesi olmuştur. Eğitim süreçleri sırasında Mustafa Kemal Paşa’nın kaleme aldığı ifadeler, dönemin zorluklarını ve ideallerini yansıtması bakımından dikkat çekicidir.

^{Milli Mücadele’de Alınan Kararlarla Oluşturulmuş Atatürk Silueti (Anadolu Ajansı)}

Müzeye Dönüşüm Süreci

Abidinpaşa Köşkü, 1994 yılında Çankaya Belediyesi tarafından Makine ve Kimya Endüstrisi A.Ş.’den satın alınmıştır. 2022’de restorasyon çalışmaları başlamış ve 20 Ocak 2024 tarihinde “Abidin Paşa Köşkü Millî Mücadele Müzesi” olarak ziyarete açılmıştır. Müze, Millî Mücadele’yi dijital teknolojilerle ziyaretçilerine sunmakta, çocuklara özel interaktif bölümlerle tarih bilinci kazandırmayı amaçlamaktadır.

Müzede, Abidin Paşa’nın özel yaşamı, dönemin Ankara’sı, Millî Mücadele yıllarındaki gelişmeler ve harbiyelilerin eğitim hayatı gibi konular bölümler halinde işlenmiştir. Ayrıca, Abidin Dino’nun aile bağlantısı sebebiyle kültürel bir devamlılık da sergilenmektedir.

Müzede Sunulan İçerikler

Müzenin girişinde Abidin Paşa’nın biyografisinin anlatıldığı oda, Atatürk ile fotoğraf çektirme bölümü ve Millî Mücadele Basın Odası yer almaktadır. Üst katlarda ise Kurtuluş Savaşı’na dair savaşlar, belgeler ve kahramanların anlatıldığı bölümler bulunmaktadır. Ayrıca Atatürk’ün yapay zekâ ile seslendirilmiş 10. Yıl Nutku da ziyaretçilere sunulmaktadır. Çocuklar için özel hazırlanmış öğrenme odasında, Türkiye haritası üzerinde boyamalarla yaratılan animasyonlar, interaktif teknolojilerle birleşerek eğitici bir deneyim sunmaktadır.

Abidinpaşa Köşkü’nün Bugünkü Önemi

Günümüzde müze olarak kullanılan Abidinpaşa Köşkü, Türkiye’nin bağımsızlık süreciyle ilişkili tarihsel bir yapıdır. Kültürel etkinliklere ev sahipliği yapması, köşkün çok amaçlı bir kullanım alanı olarak değerlendirilmesini sağlamaktadır. Müze, hem bir anı mekânı hem de eğitim amaçlı içerik sunan bir alan olarak çeşitli yaş gruplarına yönelik düzenlenmiştir.

Çankaya Belediyesi tarafından yeniden işlevlendirilen köşk, geçmişe ait unsurların korunmasının yanı sıra bu unsurların gelecek kuşaklara aktarılmasına yönelik bir alan olarak kullanılmaktadır. Müze, Cumhuriyetin 100. yılı kapsamında açılmıştır.