Ali Sâib Ursavaş, Trablusgarp’tan Urfa’ya, Meclis’ten İstiklâl Mahkemesi’ne uzanan zorlu bir yaşam öyküsüne sahip Türk asker ve siyasetçidir. Milli Mücadele’nin önemli aktörlerinden biri olarak özellikle Urfa’nın Fransız işgalinden kurtarılmasındaki liderliğiyle tanınan Ursavaş, TBMM’de milletvekilliği yapmış, İstiklal Madalyası ile onurlandırılmış ve Şeyh Sait isyanının yargılandığı İstiklâl Mahkemesi’nin başkanlığını yürütmüştür. Hayatının ilerleyen dönemlerinde bazı siyasi krizlerle karşı karşıya kalsa da, Türk Kurtuluş Mücadelesi’nde oynadığı rol tarihsel önemini korumaktadır.
Erken Yaşamı ve Askerî Kariyeri
Ali Sâib Ursavaş, 1885 yılında Irak’ın Revandiz şehrinde doğdu. Harp Okulu’ndan süvari subayı olarak mezun oldu, 1905’te Harp Akademisi’ne kaydoldu. Trablusgarp ve Balkan Savaşları'nda gösterdiği başarılarla Mecidî Nişanları ve harp madalyaları aldı. 1917’de yüzbaşı, 1924’te binbaşılığa terfi etti. Trablusgarp’ta Mustafa Kemal ile tanıştı. Deyrizor’da aşiretler üzerinde otorite kurarak İngiliz etkisini sınırlamaya çalıştı ve Lawrens’e karşı başarılar elde etti.
Milli Mücadele ve Urfa’nın Kurtuluşu
Ali Sâib, Mondros Mütarekesi sonrası Adana bölgesine geçti. Fransız işgali altındaki Kozan’da görev yaparken, Fransızlara yakın durarak güven sağladı, ancak Kuva-yı Milliye ile temasa geçerek saf değiştirdi. Fransızların uyguladığı şiddet ve Ermeni silahlandırma politikalarına karşı Urfa’da bir direniş örgütledi. 1920 Ocak ayı sonunda başlattığı silahlı direniş sonucunda Fransızlar 10 Nisan 1920'de Urfa’dan çekildi. Bu başarıyla birlikte kendisine "Ursavaş" soyadı Atatürk tarafından verildi. Aynı yıl TBMM’ye Urfa milletvekili olarak katıldı.
TBMM’deki Görevleri ve Mahkeme Faaliyetleri
I. Meclis’te Urfa milletvekili olarak görev aldı. Dâhiliye, Millî Müdafaa, İstida ve Bayındırlık komisyonlarında bulundu. Konya İstiklâl Mahkemesi üyeliği yaptı, Şeyh Said Ayaklanması’nı yargılayan Şark İstiklâl Mahkemesi başkanlığını 1926-1927 arasında yürüttü. Milletvekilliği süresince birçok yasa teklifinde bulundu, konuşmalar yaptı.
Suikast İddiaları ve Gözden Düşüş
1935 yılında Atatürk’e yapılacağı iddia edilen bir suikast girişimiyle anıldı. Milletvekilliği dokunulmazlığı kaldırılarak yargılandı ve beraat etti. Ancak Atatürk ile olan ilişkisi sonlandı. Anılarını “Kilikya Faciaları ve Urfa’nın Kurtuluşu” adlı kitapta topladı.
Ölümü ve Mirası
Ali Sâib Ursavaş, 26 Eylül 1939’da Adana’nın Kadirli ilçesinde hayatını kaybetti. Urfa ve Türk İstiklal Mücadelesi tarihine adı geçen önemli isimlerden biri olarak kaldı. İstiklâl Madalyası sahibi olup, adı eğitim kurumlarına ve cadde, sokaklara verilmiştir.
