Kilise, Nevşehir il merkezine yaklaşık 10 kilometre uzaklıktaki Göreme Açık Hava Müzesi’nde, Elmalı Kilise’nin bulunduğu kaya bloğunun arkasında yer almaktadır. Doğal bir kayalığın içine oyulmuş olan yapı, Kapadokya’nın tipik kaya kiliseleri arasında sayılır.

^{Azize Barbara Şapeli (Türkiye Kültür Portalı)}

Tarihlendirme

Mimari planı, süsleme tekniği ve ikonografik özelliklerine göre kilise, 11. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilmektedir. Bizans sanatının Kapadokya’daki gelişimini yansıtan önemli örneklerden biridir.

Mimari Plan

Haç planlı ve iki serbest destekli (sütunlu) yapıya sahiptir. Merkezi bölüm ile doğu haç kolu ve doğudaki iki köşe mekân kubbe ile örtülüdür. Batı, kuzey ve güney haç kolları ise beşik tonozla kapatılmıştır. Yapının planı simetrik olmayıp, haç kolları farklı uzunluk ve genişliktedir.

Apsisler

Doğu yönde yer alan biri büyük, ikisi küçük olmak üzere toplam üç apsis bulunur. Apsislerin iç mekânı kaya oyularak oluşturulmuştur. Ana apsis litürjik sahnelerin merkezi olarak kullanılmıştır.

Süsleme Tekniği

Kilisenin süslemeleri, fresk tekniğinden farklı olarak, kırmızı aşı boyası ile doğrudan kaya yüzeyine uygulanmıştır. Bu çizgisel teknik, bölgede sıklıkla tercih edilen erken dönem dekorasyon biçimidir.

Motifler ve Bezemeler

Duvar ve kubbe yüzeylerinde geometrik desenler (zikzaklar, haçlar, dikdörtgenler), mitolojik hayvan figürleri (örneğin ejderha), askerî semboller ve taş izlenimi veren çizimler yer alır. Bu motifler sadece estetik değil, aynı zamanda sembolik anlamlar da taşır.

İkonografik Sahneler (Ana Apsis ve Kuzey Kolu)

Ana apsiste “Pantokrator İsa” (Evrenin Hakimi) sahnesi yer alır. İsa, arkalıksız tahtta oturur, sağ eliyle kutsama işareti yapar ve sol dizinde kapalı bir kitap tutar. Kuzey haç kolunda ise, beyaz atlara binmiş Aziz George ve Aziz Theodore’un ellerindeki mızraklarla ejderha ile savaştığı sahne dikkat çeker. Bu figürler, koruyucu azizler olarak sembolize edilmiştir.

Azize Barbara Tasviri (Batı Kolu)

Kiliseye adını veren Azize Barbara'nın tasviri, batı haç kolunun kuzey duvarında tam boy, ayakta ve cepheden gösterilmiştir. Elinde tuttuğu şehitlik haçı, onun bir din şehidi (martyr) olduğunu simgeler. Yanında bulunan Yunanca “Azize” (Hagia) yazısı, kimliğini belirtir. Bu figür, yapının adanmışlığını yansıtan önemli bir unsurdur.